- علوم تجربی
بهداشت حرفه ای
دوره کاردانی بهداشت حرفه ای، مقدمه ای است برای دوره های بالاتر رشته بهداشت حرفه ای و نیز تربیت نیروی انسانی کافی مورد نیاز که بتواند در محیط های کاری مستقر شده و پس از مطالعه و بررسی مشکلات بهداشتی شاغلین با همکاری سایر کارگزاران و متخصصین نسبت به رفع مشکلات اقدام نمایند.
آشنایی با رشته مهندسی بهداشت حرفه ای
در دنیای امروز انسان‌ها مجبورند در تلاش معاش؛ با مشکلات گوناگون دست و پنجه نرم کرده و خطرات فراوانی را که خود ناشی از پیشرفت علم و تکنولوژی است، به جان بخرند. این خطرات، تعداد عوامل تهدید کننده سلامتی را افزایش داده است و در نیتجه بر تعداد بیمار‌های شغلی و مخاطرات حرفه‌ای نیز روز به روز افزوده می‌شود. برای مثال کارگری که در واحد صنعتی با جیوه یا سرب سر و کار دارد، ممکن است دچار مسمومیت حاد شده یا به یک بیماری مزمن دچار گردد.کارکنان مشاغل اداری نیز گاه به علت بی‌حرکتی، کار کردن در نور ضعیف، مکان‌های غیر بهداشتی و مرطوب یا به علت تماس با دستگاه‌های الکترونیکی ممکن است سلامت خود را به خطر اندازند.
حتی گاهی اوقات شرایط محیط کار به اندازه‌ای سخت و ناگوار است که اگر دانش بشری کمک نکرده و مشکلات را همواره نسازد، زندگی در آن شرایط غیر ممکن می‌گردد. تا جایی که در عصر حاضر حوادث پس از بیماریهای قلب و عروق و سرطان سومین علت اصلی مرگ و میر در کشورهای صنعتی است.از سوی دیگر، حوادث ناشی از کار، هزینه‌های بسیاری را بر دوش اقتصاد ملی هر کشور می‌گذارد به همین دلیل حفظ سلامت کارگران که عظیم‌ترین قشر هر جامعه‌ای را تشکیل می‌دهند گذشته از جنبه انسانی آن، هم از نظر مصالح اجتماعی و اقتصادی و هم از نظر تامین سلامت و فراهم ساختن آسایش و رفاه کارگران و تطبیق وضع کار با مقتضیات جسمی و روانی آنان، یک وظیفه انسانی، یک احتیاج و یک شرط امکان انجام کار و فعالیت ثمر بخش است. کاری مهم و حیاتی که در هر کشوری بر عهده متخصصان بهداشت کار می‌باشد. به عبارت دیگر دانش بهداشت حرفه‌ای تلاش می‌کند تا با حذف کردن عوامل خطرزای فیزیکی، شیمیایی، روانی و بیولوژیکی یا کاهش تاثیرات این عوامل از آسیب‌رسی به کارکنان جلوگیری نماید. برای رسیدن به این هدف علم بهداشت دارای سه مرحله مهم و اساسی است که این مراحل عبارتند از: شناسایی، ارزیابی و کنترل عوامل خطرزا؛ یعنی متخصص بهداشت حرفه‌ای در مرحله اول خطر را شناسایی کرده و پس از شناسایی کامل، مقدار خطر را سنجش می‌کند و در مرحله آخر به کنترل عوامل خطرزا می‌پردازد. گفتنی است که مرحله شناسایی خطر در مقطع کاردانی، ارزیابی در مقطع کارشناسی و کنترل در مقطع کارشناسی ارشد بهداشت حرفه‌ای آموزش داده می‌شود.برای مثال یک کاردان بهداشت حرفه‌ای در کارخانه ریسندگی و بافندگی باید کانون‌های خطر اعم از منابع ایجاد صدای بیش از حد مجاز، نوع مواد شیمیایی خطرناک مورد استفاده، نحوه نگهداری مواد خطرناک و طریقه مصرف آنها را شناسایی کند. سپس یک کارشناس بهداشت حرفه‌ای باید تراکم مقدار آلودگی را در یک متر مکعب هوا تعیین نماید و مشخص کند که مقدار آلودگی بالاتر یا پائین‌تر از حد استاندارد است که در این مرحله کارشناس با استفاده از روش‌های آنالیز پیچیده و وسیعی مانند آنالیز رنگ‌سنجی، آنالیز دستگاهی، گاز فورماتوگرافی، اکسپکفوتومتری و روش‌های دیگر ماده شیمیایی مورد نظر را سنجش و مقدار آن را تعیین می‌کند. کارشناس ارشد بهداشت حرفه‌ای نیز پس از این که عوامل خطرزا شناسایی و ارزیابی شد باید روش یا روش‌هایی را پیشنهاد کند که عوامل زیان‌آور حذف گردد یا کاهش یابد و به اندازه استاندارد برسد. فارغ‌التحصیل دکترا نیز به تدریس و تحقیق در زمینه بهداشت حرفه‌ای می‌پردازد.
توانایی‌های لازم
در رشته بهداشت حرفه‌ای عوامل زیان‌آور مختلفی اعم از شیمیایی، فیزیکی، بیولوژیکی و روانی وجود دارد. از همین رو دانشجوی این رشته باید در دروس پایه مثل ریاضی، فیزیک، شیمی و زیست‌شناسی توانمند باشد؛ یعنی برای موفقیت در بهداشت حرفه‌ای باید هم در ریاضی و فیزیک و هم در علوم تجربی پایه‌ای قوی داشت. دانشجوی بهداشت حرفه‌ای باید از نظر جسمی نیز سالم باشد تا بتواند در محیط‌های صنعتی فعالیت کند.
ردیف نام دانشگاه کاردانی کارشناسی ارشد دکترا
۱ آزاد- تهران
۲ آزاد- سبزوار
۳ آزاد- فیروزآباد
۴ شهرکرد
ردیف نام درس
۱ آشنایی با کلیات پزشکی و بیماریهای حرفه ای
۲ آمار حیاتی مقدماتی ۱
۳ آموزش بهداشت
۴ اصول تغذیه
۵ ایمنی در صنعت ۱
۶ ایمنی در صنعت ۲
۷ بهداشت آب
۸ بیوشیمی
۹ پاتوبیولوژی
۱۰ تشکیلات و خدمات بهداشت حرفه ای
۱۱ حشره شناسی پزشکی و مبارزه با ناقلین
۱۲ حوادث ناشی از کار
۱۳ دفع مواد زائد صنعتی
۱۴ ریاضیات پایه و مقدمات آمار
۱۵ سم شناسی صنعتی ۱
۱۶ شاخص های بهداشتی
۱۷ شناسایی عوامل شیمیایی
۱۸ شناسایی عوامل فیزیکی
۱۹ شیمی تجزیه
۲۰ شیمی عمومی
۲۱ فیزیولوژی و تشریح
۲۲ فیزیک عمومی ۱
۲۳ فیزیک عمومی ۲
۲۴ مبارزه با آلودگی های محیط کار
۲۵ مهندسی انسانی
۲۶ کارآموزی
۲۷ کمکهای اولیه
کسانی که دوره کاردانی بهداشت حرفه ای را به پایان می رسانند قادر خواهند بود: ۱- در شناسایی و اندازه گیری عوامل مهم فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی زیان آور محیط کار انجام وظیفه نمایند. ۲- تشخیص عدم انطباق بعضی از شرایط کار با قابلیت شغلی افراد را گوشزد نمایند. ۳- مسائل عمده ایمنی صنعتی را تشخیص دهند. ۴- در برنامه های مربوط به پیشگیری از حوادث در محیط کار شرکت نمایند. ۵- با توجه به عوامل زیان آور موجود در محیط کار، علائم و آثار اولیه بیماری های حرفه ای و مسمومیتهای شغلی مربوط را شناخته و افراد را برای تشخیص قطعی و گرفتن کمکهای لازم به مراکز مربوطه معرفی نمایند. ۶- در بهداشتی نمودن محیط کار فعالیت نمایند. ۷- در برنامه های آموزش بهداشت فعالانه شرکت نمایند.
موقعیت شغلی در ایران
وزارتخانه‌های کار، صنایع و معادن، جهاد کشاورزی، نیرو، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از مراکز اصلی جذب فارغ‌التحصیلان این رشته هستند. همچنین سازمان‌ها، شرکت‌ها و کارخانه‌های بزرگی مثل شرکت نفت، ذوب‌آهن، هواپیمایی کشوری، ایران خودرو و پلی‌اکریل دارای واحد بهداشت حرفه‌ای بسیار قوی هستند که در هریک از این واحدها چند کارشناس ارشد، کارشناس و کاردان بهداشت حرفه‌ای فعالیت می‌کنند. تا جایی که در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد از دانشجویان کارشناسی بهداشت حرفه‌ای نیز به طور پاره‌وقت در کارخانجات و سازمان‌های مختلف به عنوان مشاوره بهداشتی فعالیت می‌نمایند.