- ریاضی و فیزیک
مهندسی نساجی
مهندسی نساجی (به انگلیسی: Textile engineering) مسئولیت تولید انواع منسوجات اعم از انواع پوشاک، کف‌پوش‌ها مثل فرش و موکت و منسوجات مورد استفاده در صنایع دیگر را بر عهده دارد. این صنعت یکی از قدیمی‌ترین صنایع و دومین صنعت کشور بوده از لحاظ تعداد شاغلان، در سطح زیربنای کارخانه‌ها و تعداد واحدهای تولیدی، بزرگترین صنعت کشور است.
امروزه نمی‌توان همچون گذشته صنعت نساجی را به روش استاد و شاگردی از نسلی به نسل دیگر انتقال داد. چرا که نساجی در حال حاضر صنعتی بسیار گسترده و پیچیده است که اداره آن نیاز به تخصص و تحصیلات دانشگاهی دارد، تخصصی که در رشته مهندسی نساجی می‌توان به آن دست یافت. امروزه نه تنها انواع پوشاک و فرش و موکت را به یاری صنعت نساجی تهیه می‌کند. بلکه برای ساخت ترمز اتومبیل، شریان‌های مصنوعی، جاده‌ها، هواپیماها و سایت‌های فضایی به منسوجات نیاز است. برای مثال بیش از ۵۰٪ قلب مصنوعی از الیاف نساجی درست شده است. زیرانداز و روانداز خود را به یاری این صنعت تهیه کرد. همچنین بیش از ۷۵٪ استحکام تایرها از منسوجات است و در جاده‌سازی نیز کاررد دارد.
این صنعت شامل بخش‌های مختلفی می‌شود که از آن جمله می‌توان به کارخانه‌های ریسندگی (تولید نخهای مختلف)، بافندگی (تولید انواع پارچه(، تولید فرش ماشینی و موکت و همچنین کارخانه‌های تکمیل کننده این کالاها مثل رنگرزی، چاپ و کارخانه‌های تولید الیاف مصنوعی مثل نایلون و پلی پروپیلن اشاره کرد.
مهندسان نساجی در کشور دارای تخصص های مختلف تکنولوژی نساجی، شیمی نساجی و علوم الیاف، پوشاک، سازه های نانولیفی و مدیریت صنایع نساجی می باشند که هر کدام حیطه کاری خاصی را در برمی گیرد.
گرایش تکنولوژی نساجی
دانشجوی تکنولوژی نساجی نحوه تولید نخ، پارچه، قالی و موکت را مطالعه کرده و آموزش می‌بیند و تا حدودی با طراحی ماشین‌آلات نساجی و قطعات مختلف آنها آشنا می‌گردد. همچنین با شیوه‌های ریسندگی نخ‌ها، مقدمات بافندگی و بافندگی آشنا می‌شود و برای شناخت دستگاه‌های نساجی دروسی درارتباط با علم مکانیک می‌گذراند.
درس‌های این رشته در طول تحصیل
دروس مشترک در گرایش‌های مختلف مهندسی نساجی
ریاضی عمومی، فیزیک عمومی، شیمی عمومی، برنامه‌نویسی کامپیوتر، معادلات دیفرانسیل، آمار و احتمالات مهندسی، محاسبات عددی.
دروس تخصصی گرایش تکنولوژی نساجی
کارگاه جوشکاری، اصول ساختمانی مواد پلیمری، استاتیک، نقشه‌کشی صنعتی، ترمودینامیک عمومی، کارگاه ماشین‌ابزار، علوم الیاف، مقاومت مصالح، دینامیک عمومی، کارگاه ریخته‌گری، فیزیک الیاف، بافندگی حلقوی، ریسندگی، طراحی‌ماشین ، مبانی مهندسی برق، کفپوشهای ماشینی، مقدمات بافندگی، ریسندگی نخهای یکسره، تکنیک بافت پارچه، ریسندگی الیاف بلند، کارگاه ریسندگی الیاف بلند، ریسندگی مدرن، کنترل کیفیت آماری، تجزیه فنی بافت پارچه، طرح و محاسبه کارخانه، رنگرزی، چاپ و تکمیل، (بسیاری از درس‌های این رشته همراه با آزمایشگاه است)
گرایش شیمی نساجی و علوم الیاف
دانشجوی گرایش شیمی نساجی و علوم الیاف در زمینه تولید الیاف، خواص الیاف، مواد رنگزا، خصوصیات مواد رنگزا و نحوه تکمیل مواد نساجی مطالعه می‌کند. به عبارت دیگر با طرز تهیه الیاف و نحوه کاربرد مواد شیمیایی در صنایع نساجی آشنا می‌گردد.
دروس تخصصی گرایش نساجی و علوم الیاف
نقشه‌کشی صنعتی ، ترمودینامیک کاربردی، استاتیک و مقاومت مصالح، شیمی پلیمر، کارگاه جوشکاری، شیمی تجزیه، علوم الیاف، مبانی مهندسی برق ، کارگاه ماشین‌ابزار، اصول مهندسی شیمی، مکانیک سیالات، آزمایشگاه شناسائی الیاف و مواد نساجی، کاربرد ریاضیات در مهندسی شیمی، تکمیل کالای نساجی، ساختمان فیزیکی الیاف، رنگرزی الیاف طبیعی، منسوجات بی‌بافت، اصول شیمی رنگ و مواد واسطه، رنگرزی الیاف مصنوعی، شیمی الیاف طبیعی، فیزیک الیاف، مبانی برق و الکترونیک، اصول تکنولوژی رنگ، تکنیک‌های رنگرزی چاپ و تکمیل، تکسچرایزینگ، تکنولوژی تولید الیاف، آزمایشگاه کنترل کیفیت کالای تکمیل‌شده. (بسیاری از درس‌های این رشته همراه با آزمایشگاه است)
گرایش پوشاک
امروزه بخش پوشاک صنعت نساجی به سوی ایجاد واحدهای بزرگ صنعتی متمایل شده است، اما متاسفانه نیروی کار متخصص برای فعالیت در این واحدهای صنعتی وجود ندارد تا جایی که برخی از صنایع پوشاک، فارغ‌التحصیلان مهندسی نساجی ـ گرایش‌های تکنولوژی نساجی و شیمی نساجی و علوم الیاف یا فارغ‌التحصیلان طراحی لباس را استخدام می‌کنند و پس از برگزاری دوره‌های کوتاه مدت آنها را برای کار در صنایع پوشاک آماده می‌کنند. اما در عمل دیده می‌شود که همین افراد نیز پاسخگوی نیاز صنایع پوشاک نیستند.برای مثال، یک طراح لباس بیشتر در زمینه مدل و طرح لباس و سایز‌بندی آن آموزش دیده است؛ در حالی که در اِشل صنعتی، طراحی لباس، مرحله اول کار است و در مرحله دوم یک متخصص باید بتواند طراحی یک خط پوشاک را ارائه دهد.برای مثال، در یک واحد خیاطی، الگوی قطعات یک پیراهن مردانه را که در حدود ۱۰ تا ۱۵ عدد است، با شابلون در می‌آورند و بر روی پارچه برش می‌زنند و در نهایت قطعات را به هم وصل می‌کنند. اما در اشل صنعتی که در یک روز ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ دست لباس آماده می‌شود، نیاز به یک مهندس نساجی گرایش پوشاک است تا با طراحی خط تولید، نحوه دوخت و اتصال قطعات را تعیین نماید. در ضمن یک مهندس نساجی باید نحوه زمان‌بندی و طراحی خط تولید را به گونه‌ای انجام دهد که اگر برش و چرخ یک قطعه ۲۰ ثانیه طول می‌کشد و قطعه‌ای دیگر ۳ دقیقه زمان می‌برد، دستگاهی که قطعه‌ای را در زمان کمتر تولید می‌کند، بیکار نماند. این مساله زمانی اهمیت بیشتر پیدا می‌کند که بدانیم با توجه به طرح و مدل یک لباس، طراحی خط تولید فرق می‌کند. برای مثال، یک شلوار جین معمولی حدود ۱۵ قطعه دارد، اما یک شلوار جین تزئینی امکان دارد ۵۰ قطعه داشته باشد؛ قطعاتی که زمان دوخت آنها متفاوت است. در این میان، مهندس نساجی گرایش پوشاک حتی تعداد دستگاه‌های موجود برای دوخت هر قطعه را تعیین می‌کند تا کارخانه از هر دستگاه حداکثر استفاده را بکند.از سوی دیگر، مساله لایه‌چینی را می‌توان مطرح کرد؛ چون در کارخانه برای صرفه‌جویی در وقت و هزینه، قطعات هر دست لباس را به صورت مجزا برش نمی‌دهند، بلکه برای هر قطعه ۵۰ یا ۷۰ لایه می‌چینند و سپس الگو را گذاشته و برش می‌دهند. حال مساله اینجاست که لایه‌چینی باید با توجه به جنس پارچه انجام گیرد.برای مثال، در پارچه آستری یا ساتن نمی‌توان تعداد لایه‌ها را خیلی زیاد کرد؛ چون لایه‌های پارچه روی هم لیز می‌خورند و نمی‌توان آنها را بخوبی برش داد.
توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه :
رشته‌ای است که دانش و توانایی لازم را برای اداره بخش‌های مختلف این صنعت به دانشجویان می‌دهد. داوطلب باید در دروس فیزیک، ریاضی و مکانیک دبیرستان قوی بوده همچنین به علت شرایط کار و محیط کارخانه از نظر جسمی و روحی خوب باشد. دروس رشته شامل دروس عمومی، پایه، اصلی و تخصصی است. دوره کارآموزی نیز به میزان چهار واحد وجود دارد.
ردیف نام دانشگاه کاردانی کارشناسی ارشد دکترا
۱ صنعتی امیرکبیر
۲ صنعتی اصفهان
۳ آزاد- علوم و تحقیقات تهران
۴ آزاد- قایم شهر
۵ آزاد- گز
۶ آزاد- کاشان
۷ آزاد- یزد
۸ آزاد-اراک
۹ صنعتی اصفهان
۱۰ آزاد تهران
۱۱ یزد
۱۱ آزاد تهران-جنوب
ردیف نام درس
۱ آز مبانی برق و الکترونیک
۲ آزمایشگاه فیزیک ۱
۳ آزمایشگاه فیزیک ۲
۴ آزمایشگاه کنترل کیفیت
۵ آمار و احتمالات
۶ استاتیک
۷ اصول حسابداری و هزینه‌یابی
۸ اصول ساختمان پلیمری
۹ بافندگی ۱ و کارگاه
۱۰ بافندگی ۲ و کارگاه
۱۱ بافندگی حلقه‌ای ۱ و کارگاه
۱۲ بافندگی حلقوی ۲ و کارگاه
۱۳ برنامه نویسی کامپیوتر
۱۴ پروژه
۱۵ پوشاک
۱۶ تجزیه فنی پارچه و محاسبات بافت
۱۷ ترمودینامیک عمومی
۱۸ تهویه و تبرید در نساجی
۱۹ تکنیک بافت پارچه
۲۰ دینامیک
۲۱ رنگرزی، چاپ و تکمیل و آزمایشگاه
۲۲ ریاضیات عمومی ۱
۲۳ ریاضیات عمومی ۲
۲۴ ریسندگی ۱ و کارگاه
۲۵ ریسندگی ۲
۲۶ ریسندگی الیاف بلند و کارگاه
۲۷ ریسندگی مدرن
۲۸ ریسندگی نخهای یکسره
۲۹ شیمی عمومی
۳۰ شیمی عمومی آزمایشگاه
۳۱ طراحی ماشین ۱
۳۲ طرح و محاسبه کارخانه
۳۳ علوم الیاف و آز
۳۴ فیزیک الیاف و آز
۳۵ فیزیک عمومی ۱
۳۶ فیزیک عمومی ۲
۳۷ مبانی الکترونیک
۳۸ مبانی مهندسی برق ۲
۳۹ محاسبات عددی
۴۰ مدیریت تولید
۴۱ معادلات دیفرانسیل
۴۲ مقاومت مصالح
۴۳ مقدمات بافندگی و کارگاه
۴۴ نقشه کشی صنعتی ۱
۴۵ نقشه کشی صنعتی ۲
۴۶ کارآموزی ۱ و ۲
۴۷ کارگاه جوشکاری و ورقکاری
۴۸ کارگاه ریخته‌گری و آهنگری
۴۹ کارگاه ریسندگی ۲
۵۰ کارگاه ماشین ابزار
۵۱ کفپوشهای ماشینی
۵۲ کنترل کیفیت آماری
وظایف مهندسان نساجی با توجه به نوع تخصص شان کمی با هم متفاوت است. ولی به طور کلی وظایف آنها عبارتند از :
بهره برداری و سرپرستی واحدهای تولیدی صنایع ریسندگی ، بافندگی ، تریکو بافی، موکت ، قالی‌بافی و کارخانجات تبدیل الیاف و سنتیک
سرپرستی سالن‌های تولید
سرپرستی قسمت‌های مختلف آزمایشگاه‌های کارخانه از قبیل آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت و رنگرزی پارچه و الیاف
بازدید از سالن های مختلف کارخانه و کنترل کیفیت تولیدات
تهیه فرمول رنگ و پیاده کردن آن روی دستگاه طی مراحل مختلف و روی کالای مورد نظر در آزمایشگاه هاس
حفاظت از تجهیزات، دستگاه ها و ماشین آلات موجود
تطبیق شرایط کیفی و کمی مواد اولیه با محصولات مورد تقاضا و برنامه‌ریزی تولید در صنایع مربوط از نظر کیفی و کمی
ساخت قطعات و ماشین‌آلات نساجی و مدرنیزه کردن ماشینهای قدیمی نساجی
صنعت نساجی بعد از نفت، بزرگترین صنعت کشور است. به همین دلیل همیشه نیازمند مهندس متخصص و کارآمدی است که بتواند مسئولیت بخش‌های فنی و مدیریتی آن را بر عهده بگیرد.
مهندس نساجی می‌تواند در کارخانجات نساجی به عنوان مدیر عامل، رئیس کارخانه، مدیر تولید (مسؤول سالن‌های مختلف ریسندگی ، بافندگی، رنگرزی، چاپ و تکمیل زیر نظر این مدیر کار می‌کنند)، مدیر بازرگانی (مسؤول بازاریابی، مسؤول فروش و مسؤول تدارکات در این بخش فعالیت دارند)، مدیر مهندسی صنعتی (مسؤولان آزمایشگاه‌های مختلف و کارشناسان کنترل کیفیت بخش‌های مختلف در این حیطه‌کاری فعالیت می‌کنند) و مشاور کارخانه (مشاور در امور مختلف مانند خرید خط تولید، طراحی خط تولید، تولید جنس جدید، رفع اشکالات پیش‌آمده در خط تولید، خرید ماشین‌آلات و بررسی افزایش انعطاف‌پذیری آنها) فعالیت کند.
همچنین می تواند با بخش نساجی مؤسسه استاندارد، اداره نساجی و پوشاک وزارت صنایع، بخش نساجی وزارت کار (برای بررسی مسائل کارگری، کم کردن ضایعات و افزایش تولید و بهره‌وری)، بخش نساجی وزارت دادگستری (برای تعیین قیمت کارخانجات ورشکسته و برآورد کردن قیمت کالاهای نساجی)، سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی و مراکز تحقیقاتی مانند مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی همکاری نماید.
مهندس نساجی با تخصص پوشاک نیز می‌تواند در واحدهای صنعتی معروف تولید پوشاک ایران مشغول به کار شود. از سوی دیگر، می تواند در صورت داشتن سرمایه و تجربه لازم، واحد تولیدی دایر کند و به طور مستقل کار کند. البته این فرصت کارآفرینی برای همه مهندسان نساجی وجود دارد.
متاسفانه علیرغم وسعت و اهمیت زیاد صنعت نساجی در کشور، چندی است این صنعت دچار رکود شده و نتوانسته جایگاه واقعی خویش را در اقتصاد کشور به دست آورد. این شرایط به دلایل مختلفی حاکم شده است ولی برای حل این مشکل نیاز به نیروهای متخصص و توانمندی است که بتوانند با نوآوری های خویش باعث تحول در این حوزه شوند.
حقوق و درآمد مهندس نساجی:
مهندس نساجی که در بخش های دولتی مشغول به کار می شود، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کند.
در بخش خصوصی شرایط حقوقی متفاوت است. میزان تجربه، تخصص و توانمندی مهندس نساجی و نوع قراردادی که با کارفرمای خود می بندد، تعیین کننده میزان حقوق و درآمد او می باشد. با توجه به این عوامل مهندسان نساجی در بخش خصوصی درآمدهای متفاوتی دارند.