- ریاضی و فیزیک
مهندسی کشاورزی
مهندسی کشاورزی (به انگلیسی: Agricultural engineering) مجموعه علوم در ارتباط با کشاورزی می‌باشد. در واقع عبارت است از تلفیق تکنولوژی علوم مهندسی و تولید و پرورش کشاورزی می‌باشد. مهندسی کشاروزی ترکیبی از رشته‌های زیست شناسی جانوری، زیست شناسی گیاهی و مکانیک، عمران، برق و مواد شیمیایی می‌باشد و از دانش و اصول مهندسی کشاورزی برای ساخت ماشین آلات کاربردی در این زمینه استفاده شده‌است.
کشور ایران با وجود ۳۷ میلیون هکتار اراضی دارای قابلیت کشاورزی، ۱۸ تا ۱۰۰ میلیارد متر مکعب منابع آبی قابل استفاده و گسترش و تنوع آب و هوایی در ۱۴ اقلیم گوناگون، پتانسیل بسیار خوبی در بخش کشاورزی دارد. البته برای توسعه این بخش مهم که به حق آن را محور توسعه اقتصادی کشور تلقی کرده‌اند، باید از کشاورزی سنتی فاصله گرفت و با بهره‌گیری از دانش کشاورزی، به کشاورزی مکانیزه نزدیک شد. دانش و تخصصی که در گرایش‌های مختلف مهندسی کشاورزی آموزش داده می‌شود. این رشته در سه گرایش آب، اقتصاد کشاورزی و ماشین‌های کشاورزی از بین داوطلبان گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی دانشجو می‌پذیرد.
گرایش آب:
هدف این رشته استفاده از آب در کشاورزی است. بنابراین یک مهندس آب باید با آب و ویژگی‌های آن، طریقه استحصال آب، طریقه انتقال آب به محل مصرف و طریقه مصرف آب آشنا باشد و برای تسلط به موارد فوق لازم است که از دانش‌های دیگری از قبیل زمین‌شناسی، هواشناسی، خاک‌شناسی، گیاه‌شناسی، طراحی و ساخت تأسیسات آبی و مکانیزم مصرف آب توسط خاک و گیاه اطلاع داشته باشد. به عبارت دیگر این گرایش ، علم آب و خاک است و دانشجویان درباره نحوه رساندن آب تا مزرعه توسط کانال‌ها یا لوله‌های انتقال آب و شبکه‌های توزیع آب در زمین زراعی، تأمین نیاز محصولات زراعتی و باغی با روش‌های مختلف آبیاری، خارج ساختن آب‌های اضافی از پیرامون ریشه به منظور تنفس ریشه گیاه توسط شبکه‌های زهکشی و احداث سدهای انحرافی و خاکی برای آبیاریِ کشاورزی آموزش می‌بینند.
توانایی‌های لازم
مهندسی کشاورزی دارای ۱۰ گرایش است که در این میان سه گرایش مهندسی آب، مهندسی اقتصاد کشاوری و مهندسی ماشین‌های کشاورزی از بین داوطلبان گروه آزمایشی ریاضی و فنی دانشجو می‌پذیرند. به عبارت دیگر در این سه گرایش دانشجویان باید بر دروس ریاضی و فیزیک مسلط بوده و بتوانند بخوبی تجزیه و تحلیل کرده و محاسبه کنند و از عهده دروس مهم این رشته از قبیل نقشه‌برداری یا استاتیک برآیند.
موقعیت شغلی در ایران
در کشور ما کشاورزی محور توسعه شناخته شده است و محور کشاورزی نیز آب است. پس باید در این زمینه سرمایه‌گذاری کنیم. هر چند که در زمینه منابع آب سرمایه‌گذاری بسیاری خوبی شده است و این سرمایه گذاری ادامه نیز دارد تا جایی که به جرات می‌توانیم بگوییم که اگر زمانی در مملکتمان پولی برای راهسازی نداشته باشیم، حتماً پولی برای استحصال و توزیع آب کنار خواهیم گذاشت. بنابراین فارغ‌التحصیلان این رشته بازار کار خوبی دارند و در آینده بازار کار آنها بهتر نیز خواهد شد. در حال حاضر نیز فارغ‌التحصیلان این رشته در بخش خصوصی، وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، مهندسین مشاور آب و خاک، پیمانکاری‌های مختلف و شیلات زمینه کاری دارند. برای مثال در بخش شیلات، طراحی استخر برای پرورش ماهی در حیطه کار مهندسین آب است.
درس‌های این رشته در طول تحصیل
دروس مشترک در گرایش‌های آب، اقتصاد کشاورزی و ماشین‌های کشاورزی: ریاضیات عمومی ، فیزیک عمومی ، شیمی عمومی ، آمار و احتمالات ، برنامه‌نویسی کامپیوتر، هواشناسی، آبیاری عمومی ، اقتصاد کشاورزی ، خاک‌شناسی عمومی ، زراعت عمومی، مسّاحی و نقشه‌برداری ، باغبانی عمومی ، عملیات کشاورزی، زراعت غلات ، آشنایی با کامپیوتر.
دروس تخصصی مهندسی کشاورزی ـ آب
استاتیک، مقاومت مصالح ، هیدرولیک ، نقشه‌برداری ، طراحی سیستم‌های آبیاری ، اصول زهکشی ، هیدرولوژی آب‌های سطحی ، آب‌های زیرزمینی، مهندسی زهکشی ، پمپاژ و ایستگاه‌های پمپاژ، تامین آب شرب روستاها، مصالح و روش‌های ساختمانی، هیدرولیک انهار، طراحی ساختمان‌های انتقال آب، حفاظت آب و خاک ، اقتصاد مهندسی.
گرایش اقتصاد کشاورزی:
مهندسی اقتصاد کشاورزی، قوانین کلان اقتصاد را در بخش کشاورزی پیاده می‌کند تا بتوان از امکانات و منابع موجود بهترین استفاده را کرد و بیشترین سود را به دست آورد. به عبارت دیگر در این علم مسائل اقتصادی در بخش کشاورزی اعمال می‌شود تا با استفاده از منابع موجود اعم از زمین، آب، کود، بذر، نیروی انسانی و سرمایه حداکثر محصول و حداکثر سود به دست آید. این رشته تلاش می‌کند از یک سو فعالیت کشاورزان و مدیران واحدهای کشاورزی را بهینه کند و از سوی دیگر در بهبود برنامه‌ریزی سیاستمداران و مدیران دولتی در بخش کشاورزی نقش داشته باشد.درباره تفاوت دو رشته اقتصاد گرایش اقتصاد کشاورزی و مهندسی کشاورزی گرایش اقتصاد کشاورزی باید گفت که هر چند دروس اختصاصی هر دو رشته یکی است، اما دانشجویان رشته اقتصاد گرایش اقتصاد کشاورزی پایه رشته تحصیلی‌شان بر علم اقتصاد استوار است و دانشجویان رشته مهندسی اقتصاد کشاورزی پایه دروسشان بر دانش کشاورزی استوار شده است به عبارت دیگر دانشجوی اقتصاد کشاورزی با دانش کشاورزی و عوامل طبیعی از قبیل آب، خاک و هوا آشنایی لازم را ندارد.
توانایی‌های لازم
دانشجویی که به کشاورزی علاقه دارد و از کار و فعالیت در مزارع و دامداری‌ها لذت می‌برد، می‌تواند در این رشته پیشرفت کند چون یک فارغ‌التحصیل مهندسی اقتصاد کشاورزی نمی‌تواند از محیط‌های روستایی و قطب‌های تولید کشاورزی فاصله بگیرد و در پشت میز، محاسبات اقتصادی خود را انجام دهد. همچنین دانشجوی این رشته باید در درس ریاضی توانمند باشد تا بتواند به خوبی محاسبه کرده و اطلاعات به دست آمده را تجزیه و تحلیل کند.
موقعیت شغلی در ایران
متاسفانه در کشور ما جایگاه فارغ‌التحصیلان مهندسی کشاورزی و از جمله مهندس اقتصاد کشاورزی به درستی مشخص نیست و در حال حاضر ۴۰ هزار مهندس کشاورزی بیکار در کشور داریم که از دانشگاه‌های دولتی و آزاد فارغ‌التحصیل شده‌اند. البته این به آن معنا نیست که فارغ‌التحصیلان این رشته هیچ موقعیت کاری ندارند بلکه فارغ‌التحصیل این رشته در صورت توانمندی می‌تواند در شرکت‌های خصوصی طرحهای اقتصادی و کشاورزی ارائه دهد یا در جهاد کشاورزی به برنامه‌ریزی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای واحدهای کشاورزی مثل مزارع، مرغداری‌ها و کارخانه‌های صنایع غذایی بپردازد یا در مورد علل موفقیت و عدم موفقیت واحدهای مختلف کشاورزی و نحوه سرمایه‌گذاری در زمینه محصولات کشاورزی تحقیق کند.
دروس تخصصی مهندسی اقتصاد کشاورزی
بازاریابی محصولات کشاورزی ، اقتصاد خرد، اقتصاد کلان، اقتصاد ریاضی، اقتصادسنجی ، مدیریت مزرعه ، اقتصاد منابع طبیعی ، تهیه و ارزیابی طرحهای کشاورزی ، روش تحقیق ، اقتصاد توسعه و سیاست کشاورزی، حسابداری، اقتصاد تولید.
گرایش ماشین‌های کشاورزی:
محاسبه ماشین‌های مورد نیاز برای یک مزرعه و نگهداری و رسیدگی به تعمیرات و برنامه‌ریزی برای زمان و نحوه کار ماشین‌های مورد نظر به وسیله فارغ‌التحصیل این رشته انجام می‌گیرد. به عبارت دیگر مهندسی ماشین‌های کشاورزی، کاربرد مهندسی مکانیک در کشاورزی است و هدف آن تربیت کارشناسانی است که بتوانند در زمینه‌های کاربرد، نگهداری، تعمیر و ترویج ماشین‌های کشاورزی، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، مکانیزاسیون کشاورزی و مجری و ارزیاب پروژه‌های عملیاتی فعالیت نمایند.
توانایی‌های لازم
بسیاری از داوطلبان آزمون سراسری تصور می‌کنند که مهندسی ماشین‌های کشاورزی همان مهندسی مکانیک است در حالی که این رشته در مقطع کارشناسی حدفاصل مهندسی کشاورزی و مهندسی مکانیک است و دانشجویان این رشته باید از هر دو علم اطلاعات کافی داشته باشند. همچنین دانشجویان این رشته باید در دو درس ریاضی و فیزیک قوی و توانمند باشند چون دروس این رشته ارتباط زیادی با این دو درس دارد. برای مثال دانشجویان ماشین‌های کشاورزی باید از مقاومت قطعات ماشین‌های کشاورزی اطلاع داشته باشند. در نتیجه لازم است دروسی از قبیل مقاومت مصالح و استاتیک بخوانند. و باز به همین دلیل دانشجویان این رشته از بین داوطلبان گروه ریاضی و فنی انتخاب می‌شوند.
موقعیت شغلی در ایران
اگر یک مهندس طراح از خواص مکانیکی محصولات کشاورزی اطلاع نداشته باشد، نتیجه کار، کیفیت خوبی نخواهد داشت. برای مثال اگر قرار است در یک کارخانه تراکتورسازی، تراکتوری برای درو کردن خوشه‌های گندم طراحی شود، باید تیغه کمباین برای بریدن این محصول حساب شده باشد و زاویه برش مشخص گردد و البته این کار در حیطه تخصص مهندس ماشین‌های کشاورزی است. خوشبختانه در حال حاضر مدیران کارخانجات ساخت ماشین‌های کشاورزی نیز به همین نتیجه رسیده‌اند و فارغ‌التحصیلان این رشته به‌طور نسبی از فرصت‌های شغلی خوبی برخوردارند.
دروس تخصصی
استاتیک، مقاومت مصالح، دینامیک، مکانیک سیالات، ترمودینامیک، نقشه‌کشی صنعتی، طراحی اجزای ماشین، مواد ساختمانی ادوات کشاورزی، تکنولوژی موتور، شناخت و کاربرد تراکتور، ماشین‌های کشاورزی ، برق و الکتریسیته.
توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه:
با توجه به اینکه در این رشته گرایش های مختلفی وجود دارد، توانایی های مورد نیاز برای گرایش های مختلف این رشته هم متفاوت می باشد.
برای موفقیت در گرایش مهندسی آب و مهندسی اقتصاد کشاورزی، دانشجو باید در دروس ریاضی و فیزیک مسلط بوده و بتوانند بخوبی تجزیه و تحلیل کرده و محاسبه کنند و از عهده دروس مهم این رشته از قبیل نقشه‌برداری یا استاتیک برآیند.
برای موفقیت در رشته ی اقتصاد کشاورزی، دانشجویی که به کشاورزی علاقه دارد و از کار و فعالیت در مزارع و دامداری‌ها لذت می‌برد، می‌تواند در این رشته پیشرفت کند چون یک فارغ‌التحصیل مهندسی اقتصاد کشاورزی نمی‌تواند از محیط‌های روستایی و قطب‌های تولید کشاورزی فاصله بگیرد و در پشت میز، محاسبات اقتصادی خود را انجام دهد.
برای موفقیت در گرایش ماشین های کشاورزی باید از هر دو علم مکانیک و کشاورزی، اطلاعات کافی داشته باشند. همچنین دانشجویان این رشته باید در دو درس ریاضی و فیزیک قوی و توانمند باشند چون دروس این رشته ارتباط زیادی با این دو درس دارد. برای مثال دانشجویان ماشین‌های کشاورزی باید از مقاومت قطعات ماشین‌های کشاورزی اطلاع داشته باشند. در نتیجه لازم است دروسی از قبیل مقاومت مصالح و استاتیک بخوانند.
ردیف نام دانشگاه کاردانی کارشناسی ارشد دکترا
۱ دانشگاه تهران
۲ دانشگاه فردوسی مشهد
۳ دانشگاه کشاورزی کرج
۴ دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری
۵ دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب
۶ دانشگاه شیراز
۷ دانشگاه شهرکرد
۸ دانشگاه شاهرود
۹ دانشگاه شهید باهنر کرمان
۱۰ دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
۱۱ دانشکده کشاورزی گنبد
۱۲ دانشگاه کردستان
۱۳ دانشگاه لرستان
۱۴ دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه مازندران
۱۵ دانشگاه ولیعصر (ع) رفسنجان
۱۶ آزاد- بم
۱۷ آزاد- بهبهان
۱۸ آزاد- بیرجند
۱۹ آزاد- تبریز
۲۰ آزاد- تربت حیدریه
۲۱
۲۲ آزاد- جیرفت
۲۳ آزاد- خرم آباد
۲۴ آزاد- دامغان
۲۵ آزاد- دزفول
۲۶ آزاد- رشت
۲۷ آزاد- رفسنجان
۲۸ آزاد- رودهن
۲۹ آزاد- ساوه
۳۰ آزاد- سبزوار
۳۱ آزاد- سراب
۳۲ آزاد- سنندج
۳۳ آزاد- شبستر
۳۴ آزاد- شهرری
۳۵ آزاد- شهرکرد
۳۶ آزاد- شهریار
۳۷ آزاد- شوشتر
۳۸ آزاد- شیراز
۳۹ آزاد- علوم و تحقیقات تهران
۴۰ آزاد- فردوس
۴۱ آزاد- فسا
۴۲ آزاد- فیروزکوه
۴۳ آزاد- فیروز
۴۴ آزاد- قوچان
۴۵ آزاد- گرگان
۴۶ آزاد- گناباد
۴۷ آزاد- لاهیجان
۴۸ آزاد- محلات
۴۹ آزاد- مرودشت
۵۰ آزاد- مشهد
۵۱ آزاد- مهاباد
۵۲ آزاد- میانه
۵۳ آزاد- میبد
۵۴ آزاد- نراق
۵۵ آزاد- نوشهر و چالوس
۵۶ آزاد- ورامین پیشوا
۵۷ آزاد- کاشمر
۵۸ آزاد- کرج
۵۹ آزاد- کرمان
۶۰ آزاد- کرمانشاه
۶۱ آزاد- یاسوج
۶۲ آزاد-آستارا
۶۳ آزاد-ابهر
۶۴ آزاد-اراک
۶۵ آزاد-اردستان
۶۶ آزاد-اقلید
۶۷ آزاد-بروجرد
۶۸ آزاد-تاکستان
۶۹ آزاد-جهرم
۷۰ آزاد-خوراسگان
۷۱ آزاد-زاهدان
۷۲ آزاد-مراغه
۷۳ آزاد-نیشابور
۷۴ ارومیه
۷۵ بابلسر
۷۶ بوعلی سینا همدان
۷۷ زابل
۷۸ زنجان
دیف نام درس
۱ آبیاری عمومی
۲ آشنایی با کامپیوتر
۳ آمار و احتمالات
۴ اصول تبدیل و نگهداری فرآورده‌های کشاورزی
۵ اقتصاد توسعه و سیاست کشاورزی
۶ اقتصاد تولید
۷ اقتصاد خرد
۸ اقتصاد ریاضی
۹ اقتصاد سنجی
۱۰ اقتصاد منابع طبیعی
۱۱ اقتصاد کشاورزی
۱۲ اقتصاد کشورهای با برنامه ریزی متمرکز
۱۳ اکولوژی
۱۴ بازاریابی محصولات کشاورزی
۱۵ باغبانی عمومی
۱۶ بیوشیمی عمومی
۱۷ تهیه و ارزیابی طرحهای کشاورزی
۱۸ حسابداری ۱
۱۹ حشره‌شناسی و دفع آفات
۲۰ خاک‌شناسی عمومی
۲۱ دامپروری عمومی
۲۲ روش تحقیق
۲۳ ریاضیات عمومی
۲۴ زراعت عمومی
۲۵ زیست شناسی
۲۶ سمینار
۲۷ شیمی عمومی
۲۸ عملیات کشاورزی
۲۹ فیزیک عمومی
۳۰ گیاه‌شناسی
۳۱ ماشین‌های کشاورزی
۳۲ مدیریت مزرعه
۳۳ هوا و اقلیم شناسی
۳۴ کارآموزی
از زمینه های اصلی کار یک مهندس کشاورزی میتوان به این موارد اشاده کرد: برنامه‌ریزی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای واحدهای کشاورزی (مزرعه، کارخانه صنایع غذائی، واحدهای پرورش مرغهای تخمگذار یا گوشتی، واحدهای کشت و صنعت و…) مانند: چگونگی اختصاص سرمایه در زمینه‌های کاری، مقدار نیروی کار دائمی، مقدار نیروی کار فصلی، نوع ماشین آلات مصرفی و موارد دیگر، مدیریت واحدهای کشاورزی و دامپروری و صنایع غذایی یا امور تحقیقاتی مثل بررسی عوامل موفقیت یا عدم موفقیت واحدها یا مقدار سرمایه‌گذاری در زمینه محصولات اساسی مثل گندم، مرغ، سیب‌زمینی یا سایر محصولات کم اهمیت مثل کیوی.
گرایش آب:
در کشور ما کشاورزی محور توسعه شناخته شده است و محور کشاورزی نیز آب است. پس باید در این زمینه سرمایه‌گذاری کنیم. هر چند که در زمینه منابع آب سرمایه‌گذاری بسیاری خوبی شده است و این سرمایه گذاری ادامه نیز دارد تا جایی که به جرأت می‌توانیم بگوییم که اگر زمانی در مملکتمان پولی برای راهسازی نداشته باشیم، حتماً پولی برای استحصال و توزیع آب کنار خواهیم گذاشت. بنابراین فارغ‌التحصیلان این رشته بازار کار خوبی دارند و در آینده بازار کار آنها بهتر نیز خواهد شد. در حال حاضر نیز فارغ‌التحصیلان این رشته در بخش خصوصی، وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، مهندسین مشاور آب و خاک، پیمانکاری‌های مختلف و شیلات زمینه کاری دارند. برای مثال در بخش شیلات، طراحی استخر برای پرورش ماهی در حیطه کار مهندسین آب است.
مهندس کشاورزی، اطلاعات فنی مورد نیاز خود را از متخصصین مربوط دریافت می‌کند، مثلاً اطلاعات فنی مربوط به دفع آفات سیب‌زمینی، نظیر نوع و مقدار سم و تاریخ مصرف آن در منطقه و در مرحله شکوفه دادن را از یک پزشک دریافت می‌کند و با جمع بندی سایر اطلاعات، اعم از ماشین آلات، هواشناسی کشاورزی، وضع نیروی انسانی آماده به کار و متخصص و… ، یک برنامه عملی ارائه می‌کند.
کشاورزی در هر گرایشی یکی از سود اور ترین وکار افرینانه ترین رشته های دانشگاهی می باشد که نیاز به سرمایه ی کلان برخلاف خیلی از رشته های دانشگاهی ندارد،و با سرمایه ای اندک میتوان شروع به کار و کار افرینی نمود.
گرایش اقتصاد کشاورزی:
متأسفانه در کشور ما جایگاه فارغ‌التحصیلان مهندسی کشاورزی و از جمله مهندس اقتصاد کشاورزی به درستی مشخص نیست و در حال حاضر ۴۰ هزار مهندس کشاورزی بیکار در کشور داریم که از دانشگاه‌های دولتی و آزاد فارغ‌التحصیل شده‌اند. البته این به آن معنا نیست که فارغ‌التحصیلان این رشته هیچ موقعیت کاری ندارند بلکه فارغ‌التحصیل این رشته در صورت توانمندی می‌تواند در شرکت‌های خصوصی طرحهای اقتصادی و کشاورزی ارائه دهد یا در جهاد کشاورزی به برنامه‌ریزی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای واحدهای کشاورزی مثل مزارع، مرغداری‌ها و کارخانه‌های صنایع غذایی بپردازد یا در مورد علل موفقیت و عدم موفقیت واحدهای مختلف کشاورزی و نحوه سرمایه‌گذاری در زمینه محصولات کشاورزی تحقیق کند.
گرایش ماشین‌های کشاورزی:
اگر یک مهندس طراح از خواص مکانیکی محصولات کشاورزی اطلاع نداشته باشد، نتیجه کار، کیفیت خوبی نخواهد داشت. برای مثال اگر قرار است در یک کارخانه تراکتورسازی، تراکتوری برای درو کردن خوشه‌های گندم طراحی شود، باید تیغه کمباین برای بریدن این محصول حساب شده باشد و زاویه برش مشخص گردد و البته این کار در حیطه تخصص مهندس ماشین‌های کشاورزی است. خوشبختانه در حال حاضر مدیران کارخانجات ساخت ماشین‌های کشاورزی نیز به همین نتیجه رسیده‌اند و فارغ‌التحصیلان این رشته به‌طور نسبی از فرصت‌های شغلی خوبی برخوردارند.
حقوق و درآمد مهندسین کشاورزی:
در سال ۹۲ حقوق و درآمد شغل های مختلف مورد بررسی قرار گرقته است. که در این بررسی، حقوق و درآمدی که برای مهندسین کشاورزی برآورد شده، از حداقل ۶۰۰۰۰۰ تومان تا حداکثر ۲۱۰۰۰۰۰ تومان در نظرگرفته شده است.