- ریاضی و فیزیک
مهندسی عمران
مهندسی عمران(به انگلیسی:civil engineering) یکی از حرفه‌های مهندسی است که به طراحی، نگهداری و ساخت سازه‌های مصنوعی و طبیعی شامل جاده‌ها، پل‌ها، کانال‌ها، سدها و ساختمانها می‌پردازد. از لحاظ قدمت، مهندسی عمران پس از مهندسی جنگ، دومین نظام مهندسی به حساب می‌آید و امروزه مهندسی عمران، حد واصل مهندسی نظامی و مهندسی غیرنظامی محسوب می‌گردد. مهندسی محیط زیست، مهندسی ژئوتکنیک، ژئوفیزیک، ژئودزی، مهندسی کنترل، مهندسی حمل و نقل، علوم زمین، علوم جوی، مهندسی قانونی، مهندسی شهری، مهندسی هیدرولیک، علم مواد، مهندسی سازه‌های دریایی، مدیریت سواحل، نقشه‌برداری و مهندسی سازه از جمله زیرشاخه‌های مهندسی عمران هستند.
در سال ۱۸۱۸ مؤسسهٔ مهندسان عمران در لندن تأسیس شد و در سال ۱۸۲۰ توماس تلفورد، مهندس برجسته، اولین رئیس مؤسسه شد. مؤسسه در سال ۱۸۲۸ مجوز سلطنتی را کسب کرد. متن این مجوز، مهندسی عمران را این‌گونه معرفی می‌کند:
هنر هدایت منابع بزرگ قدرت در طبیعت برای استفاده و آسایش انسان، به عنوان ابزار تولید و حمل‌ونقل در کشور، جهت تجارت داخلی و خارجی، که در ساخت راه‌ها، پل‌ها، قنات‌ها، کانال‌ها، هدایت رودها، و اسکله‌ها جهت واردات و صادرات و ساخت بندرها، لنگرگاه‌ها، خال‌ها، موج‌شکن‌ها و فانوس‌های دریایی به کار می‌رود و هنری برای هدایت قدرت مصنوعی برای اهداف تجاری و ساخت‌وساز و استفاده از ماشین‌آلات و زهکشی شهرها و روستاها است.
هدف از این رشته تربیت نیروهای متخصصی است که بتوانند در پروژه های مختلف عمرانی در زمینه های ساختمانی، راه سازی، پل سازی، سازه ها و بناهای آبی، جمع آوری و دفع فاضلاب و … مسئولیت طرح، محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرا را بر عهده گیرند.
«مهندسی عمران از جمله رشته‌هایی است که بیانگر کاربرد علم در ایجاد سازندگی و عمران کشور است. یعنی هرچیزی که به آبادی یک کشور باز می‌گردد، مانند سد، فرودگاه، جاده، برج، تونل، دکل‌های مخابرات، ساختمانهای مقاوم در مقابل زلزله، سیل و آتش و نیروگاههای برق و مصالح سبک، ارزان و با کیفیت مناسب برای ساخت و ساز، در حیطه کار مهندس عمران قرار می‌گیرد.»
«مهندسی عمران طیف بسیار وسیعی از کارها را در بر می‌گیرد. یعنی اگر بخواهیم ساختمان، پل، برج، تونل، راه، سیلو و یا شبکه‌های فاضلاب بسازیم در آغاز به یک مهندس کارآمد عمران نیاز داریم تا علاوه بر رعایت جنبه‌های فنی و اجرایی، اقتصادی نیز عمل کند. چون اقتصادی بودن یک اصل در مهندسی عمران است.»
آشنایی با رشته مهندسی عمران
مردم کوچه بازار از این رشته به عنوان راه و ساختمان نام می‌برند و مسئله مسکن در ذهن انسان جای خودش را در رابطه با این رشته به خوبی باز کرده.
این رشته در انگلستان به هر رشته‌ای که کارش آبادانی و تمدن سازی باشد اطلاق می‌شود ولی اکنون دامنه کاری مهندسی عمران محدود‌تر شده چون تخصص‌های گوناگون در کنارش پدیدار گشته اند.
در ایران هر کاری که ، به هر نوعی از سازه‌های ساختمانی و غیر ساختمانی مربوط شود به رشته عمران بر‌می‌گردد. ساختمان سازی، سدسازی، کارهای جاده و مجاری انتقال آب یا فاضلاب همه از این دسته هستند.گرایش راه و ساختمان و گرایش آب و نقشه برداری از گرایشهای اصلی این رشته مهم به شمار می‌روند.
توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه:
داوطلب باید از توان و دانش برتر در زمینه های ریاضی و فیزیک برخوردار باشد، همچنین توان جسمی، قدرت تجزیه و تحلیل، قدرت تجسم و دقت کافی در مسائل را داشته باشد. شایان ذکر است که بسیاری از کارها و طرحهای عمرانی در خارج از محیطهای شهری بوده و فعالیت نسبتا” زیادی را می طلبد. بنابراین متقاضی این رشته باید دارای روحیه ی کار در خارج از شهر را داشته باشد.
یک مهندس عمران باید بسیار اجتماعی و دارای توان ایجاد ارتباط با جمله سایرین باشد چون رشته مهندسی عمران یک رشته گروهی است. یعنی متخصص عمران در محیط کار خود با اقشار مختلف جامعه از جامعه کارگران، تکنسین‌ها و مهندسان رشته‌های دیگر سروکار دارد و باید با همه این افراد ارتباط خوبی برقرار کند تا بتواند شاهد پیشرفت و موفقیت کارش باشد.
ردیف نام دانشگاه کاردانی کارشناسی ارشد دکترا
۱ آزاد- آمل
۲ آزاد- ابرکوه
۳ آزاد- اردکان
۴ آزاد- استهبان
۵ آزاد- اهواز
۶ آزاد- بجنورد
۷ آزاد- بندر انزلی
۸ آزاد- بهبها ن
۹ آزاد- بیرجند
۱۰ آزاد- تبریز
۱۱ آزاد- تهران
۱۲ آزاد- تهران جنوب
۱۳ آزاد- خرم آباد
۱۴ آزاد- خمین
۱۵ آزاد- خنج
۱۶ آزاد- دزفول
۱۷ آزاد- رامهرمز
۱۸ آزاد- رودهن
۱۹ آزاد- زنجان
۲۰ آزاد- ساوه
۲۱ آزاد- سلماس
۲۲ آزاد- سمنان
۲۳ آزاد- سنندج
۲۴ آزاد- شاهرود
۲۵ آزاد- شبستر
۲۶ آزاد- شهرکرد
۲۷ آزاد- شهریار
۲۸ آزاد- شوشتر
۲۹ آزاد- علوم و تحقیقات تهران
۳۰ آزاد- قایم شهر
۳۱ آزاد- قزوین
۳۲ آزاد- قشم
۳۳ آزاد- گرگان
۳۴ آزاد- گز
۳۵ آزاد- لارستان
۳۶ آزاد- مرند
۳۷ آزاد- مشهد
۳۸ آزاد- ملایر
۳۹ آزاد- مهاباد
۴۰ آزاد- میبد
۴۱ آزاد- نجف آباد
۴۲ آزاد- نوشهر و چالوس
۴۳ آزاد- کاشان
۴۴ آزاد- کاشمر
۴۵ آزاد- کرج
۴۶ آزاد- کرمان
۴۷ آزاد- کرمانشاه
۴۸ آزاد- یاسوج
۴۹ آزاد- یزد
۵۰ آزاد-اراک
۵۱ آزاد-ارومیه
۵۲ آزاد-بندر عباس
۵۳ آزاد-بوشهر
۵۴ آزاد-خوی
۵۵ آزاد-زاهدان
۵۶ آزاد-مراغه
۵۷ آموزشکده فنی اراک
۵۸ آموزشکده فنی نقشه برداری
۵۹ اراک
۶۰ ارومیه
۶۱ امام حسین تهران
۶۲ امام خمینی قزوین
۶۳ ایلام
۶۴ بابلسر
۶۵ بندرعباس
۶۶ بوشهر
۶۷ بوعلی سینا همدان
۶۸ بیرحند
۶۹ تبریز
۷۰ تهران
۷۱ زابل
۷۲ زاهدان
۷۳ زنجان
۷۴ سمنان
۷۵ سنندج
۷۶ شهیدچمران اهواز
۷۷ شیراز
۷۸ صنعتی اصفهان
۷۹ صنعتی امیرکبیر
۸۰ صنعتی خواجه نصیر
۸۱ صنعتی شاهرود
۸۲ صنعتی شریف
۸۳ قم
۸۴ ولیعصر رفسنجان
۸۵ یاسوج
۸۶ یزد
گرایشهای مهندسی عمران:
کارشناسی
مهندسی عمران – عمران، مهندسی عمران – نقشه برداری، مهندسی عمران – آب، مهندسی بهره برداری راه آهن،مهندسی خط و ابنیه راه آهن، مهندسی جریه راه آهن، مهندسی علمی کاربردی عمران – تاسیسات آبی، دبیر فنی عمران، تربیت دبیر فنی عمران، دبیر فنی عمران ساختمان .
کاردانی
کاردانی فنی عمران – روسازی راه، کاردانی فنی عمران – زیر سازی راه، کاردانی راهداری، کاردانی ماشین آلات، کاردانی حمل و نقل، کاردانی فنی عمران – پل سازی و ابنیه فنی، کاردان فنی عمران – نقشه برداری، کاردانی فنی عمران – ساختمانهای بتنی، کاردانی فنی عمران – عمران روستایی، کاردان فنی عمران – کارهای عمومی ساختمان، کاردانی فنی عمران – آب، کاردانی علمی کاربردی عمران – سازه های آبی، کاردانی علمی کاربردی عمران – آب و فاضلاب، کاردانی فنی عمران – بهره برداری از منابع آب، کاردانی فنی عمران – آب شناسی، کاردانی فنی عمران – راه سازی، کاردانی فنی عمران – تاسیسات حرارت نیروگاه، معلم فنی عمران – کارهای عمومی ساختمان .
ردیف نام درس
۱ آب‌های زیرزمینی
۲ آزمایشگاه روسازی
۳ آزمایشگاه ژئوتکنیک
۴ آزمایشگاه فیزیک ۱
۵ آزمایشگاه مقاومت مصالح
۶ آزمایشگاه مکانیک خاک
۷ آزمایشگاه مکانیک سیالات
۸ آلودگی هوا و روش‌های کنترل
۹ آمار و احتمالات مهندسی
۱۰ اجزاء محدود مقدماتی
۱۱ استاتیک
۱۲ اصول مدیریت ساخت
۱۳ اصول مهندسی بندر
۱۴ اصول مهندسی پل
۱۵ اصول مهندسی ترافیک
۱۶ اصول مهندسی تصفیه آب و فاضلاب
۱۷ اصول مهندسی تونل
۱۸ اصول مهندسی زلزله
۱۹ اصول مهندسی ژئوتکنیک
۲۰ اصول مهندسی سد
۲۱ اصول مهندسی فرودگاه
۲۲ اقتصاد مهندسی
۲۳ اقتصاد مهندسی و منابع آب
۲۴ بارگذاری
۲۵ برنامه نویسی کامپیوتر
۲۶ بناهای آبی
۲۷ بهینه‌سازی سازه‌ها
۲۸ پروژه بتن آرمه
۲۹ پروژه تخصصی
۳۰ پروژه راهسازی
۳۱ پروژه سازه‌های فولادی
۳۲ تاسیسات مکانیکی و برقی
۳۳ تحلیل سازه‌ها ۱
۳۴ تحلیل سازه‌ها ۲
۳۵ تحلیل قابلیت اعتماد سازه‌ها
۳۶ ترمودینامیک عمومی
۳۷ ترمیم ساختمانها
۳۸ ترمیم و نگهداری راه
۳۹ دینامیک
۴۰ راه آهن
۴۱ راهسازی
۴۲ رسم فنی و نقشه‌کشی ساختمان
۴۳ روسازی راه
۴۴ روش‌های اجرایی ساختمان
۴۵ ریاضی عمومی ۱
۴۶ ریاضی عمومی ۲
۴۷ زبان تخصصی
۴۸ زمین‌شناسی مهندسی
۴۹ سازه‌های بتن آرمه ۱
۵۰ سازه‌های بتن آرمه ۲
۵۱ سازه‌های بنایی
۵۲ سازه‌های چوبی
۵۳ سازه‌های فولادی ۱
۵۴ سازه‌های فولادی ۲
۵۵ سازه‌های مدفون
۵۶ سدهای کوتاه
۵۷ شیمی عمومی
۵۸ شیمی و میکروبیولوژی اب و فاضلاب
۵۹ طراحی معماری
۶۰ فاضلاب صنعتی
۶۱ فتوگرامتری
۶۲ فیزیک ۱
۶۳ فیزیک ۲
۶۴ ماشین آلات راهسازی
۶۵ ماشین‌آلات ساختمانی
۶۶ ماشین‌های آبی
۶۷ مبانی GIS و کاربرد آن در منابع آب
۶۸ مترو و برآورد پروژه
۶۹ محاسبات عددی
۷۰ مصالح ساختمانی
۷۱ معادلات دیفرانسیل
۷۲ مقاومت مصالح ۱
۷۳ مقاومت مصالح ۲
۷۴ مهندسی آب و فاضلاب و پروژه
۷۵ مهندسی پی
۷۶ مهندسی ترابری
۷۷ مهندسی زهکشی
۷۸ مهندسی سیستم‌ها
۷۹ مکانیک خاک
۸۰ مکانیک خاک ۲
۸۱ مکانیک سیالات
۸۲ هیدرولوژی آماری و پروژه
۸۳ هیدرولوژی مهندسی
۸۴ هیدرولیک و آزمایشگاه
۸۵ کارآموزی
۸۶ کاربرد کامپیوتر در مهندسی عمران
زمینههای کاری این رشته شامل سه موضوع زیر است:
الف- طراحی و مشاوره: این زمینه کاری، شامل طرح یا مشورت در طراحی یک پروژه است. همان طور که به نظر می رسد، این نوع زمینه‌کاری به تجربه زیاد و مفید و همچنین به تخصص کافی نیاز دارد و معمولاً این وظیفه بر عهده متخصصین مجرب است. کسی که چنین وظیفه‌ای به عهده می‌گیرد، عمدتاً با کارهای دفتری و کار با نقشه‌های مختلف سروکار خواهد داشت.
ب- پیمانکاری و اجرا: این وظیفه به سختی وظیفه مشاوره نیست و آن تخصص لازم را ندارد یک مجری، طرح و نقشه در نظر گرفته شده برای یک پروژه دریافت می‌کند و فقط وظیفه‌اش این خواهد بود که طرح را به خوبی اجرا کند. البته اکثر مشکلات سازنده‌ای در همین بخش است، چرا که ممکن است نقشه‌های بسیار خوبی طراحی شود و سازه‌ها از نظر طراحی بدون عیب و نقص باشند، اما کار در اجرا به درستی انجام نگیرد. به همین جهت سازه‌های ساخته شده معمولاً بی عیب و نقص است.
ج- نظارت: مهندس ناظر وظیفه دارد از طرف کارفرما ، نظارت بر حسن انجام کارها را بر عهده بگیرد و همچنین وظیفه هماهنگی بین کارها و افراد مختلف را به انجام برساند. برای آشنائی بیشتر با زمینههای کاری گرایشهای مهندس عمران به مثال زیر توجه کنید. در پروژه‌های بزرگ معمولاً یک گروه از مهندسان با گرایش‌ها و سطح تخصص‌های مختلف کار می‌کنند تا پروژه طراحی و اجرا شود. به عنوان مثال، در ساخت یک سد، ابتدا بحث طراحی آن مطرح است. گرایش منابع آب تعیین می‌کند که سد اگر در جایی خاص احداث شود، وضع آب پشت آن چطور خواهد بود و سد کجا احداث شود، بهتر است. گرایش هیدرولیک و سازه هیدرولیکی، به کمک گرایش سازه، وظیفه طراحی ساختمان این سد را بر عهده دارند. گرایش زلزله، وظیفه ایمنی سازی سد در برابر زلزله و تغییر طرح سازه آن به نحوی که در برابر زلزله مقاوم باشد و گرایش خاک و پی، وظیفه بررسی پی و تکیه‌گاههای سد و میزان دوام آنها را بر عهده دارد و سرانجام در هنگام اجرا، یک نقشه بردار وظیفه اجرای دقیق بخشهای مختلف سد و تعیین محل دقیق احداث آن و مثلاً محل دقیق تکیه‌گاهها و پی‌ها را به عهده دارد. دست آخر، همه این مهندسان به کمک تعداد زیادی از مهندسان رشته‌های دیگر مثل مهندسان مکانیک و برق، کار ساخت بدنه سد و نصب تجهیزات مربوط به آن را به انجام خواهند رسانید. شایان ذکر است که گرایش های هیدرولیک سازه هیدرولیکی، منابع آب، سازه، زلزله و خاک و پی که در اینجا نام برده شدند، جزء گرایشهای مهندسی عمران در مقطع کارشناسی ارشد هستند.
درآمد و حقوق مهندس عمران
در بخش دولتی میزان حقوق و دستمزد مهندس عمران بر مبنای قانون مدیریت خدمات کشوری تعیین می شود.
در بخش خصوصی نیز درآمدها متفاوت است. شرکت های خصوصی بر اساس سیاست ها و شرایط خود، میزان حقوق و مزایای کارکنان خود را تعیین می کنند. البته باید به این توجه داشت که شرکت های خصوصی برای توانمندی و مهارت مهندس عمران بهای زیادی قایل بوده و اینها عوامل مهمی در تعیین میزان حقوق افراد می باشند.
مهندسان عمرانی که به طور مستقل کار کرده و برای خود شرکتی راه اندازی کنند، در صورت داشتن تخصص کافی در ارائه با کیفیت ترین کار، درآمدهای بسیار خوبی می توانند کسب کنند.
در جدیدترین پژوهش صورت گرفته در اواخر سال ۱۳۹۲ توسط تعدادی از متخصصان شغلی کشور، گروه های مختلف شغلی از نظر درآمدی مورد بررسی قرار گرفته اند. بر این اساس متوسط حقوق و درآمد مهندس عمران در سمت های مختلف شغلی و در رده های مختلف سازمانی (کارشناس، سرپرست و مدیر) استخراج شده است.
برخی از سمت هایی که در این پژوهش در نظر گرفته شده اند شامل مهندس عمران، کارشناس ساختمان، کارشناس سازه، مهندس ناظر، سرپرست کارگاه، مهندس نقشه بردار، ناظر مقیم، مدیر فنی، مدیر کارگاه و … می باشند که یک مهندس عمران می تواند در هر یک از آنها استخدام شده و فعالیت نماید.
برای مهندس عمران در هر سمت و در هر رده سازمانی حداقل، حداکثر و متوسط درآمد ماهیانه ذکر شده است. به عنوان مثال مهندسان عمرانی که در سمت مهندس ناظر در رده مدیر کار می کنند، در اواخر سال ۱۳۹۲، حداقل درآمد ۱۵۰۰۰۰۰ تومان، حداکثر درآمد ۵۰۰۰۰۰۰ تومان و متوسط درآمد ماهیانه ۲۵۰۰۰۰۰ تومان را داشته اند.