معرفی رشته تعمیر و نگهداری هواپیما

در راستای اجرای قوانین اساسی جمهوری اسلامی ایران و حرکت به سمت خودکفایی آموزشی و همچنین ایجاد زمینه هایی مورد نیاز برای تربیت متخصص در تعمیر و نگهداری از صنایع هوایی و ایجاد صنعت مستقل و غیر وابسته بعد از انجام پژوهش ها در این زمینه نیازهایی از جمله ساخت، بازسازی، تعمیر و نگهداری وسائل پرنده و ملحقات مربوطه، مجموعه کارشناسی مهندسی تعمیر نگهداری هواپیما دایر شده است.

اولین هواپیما توسط برادران رایت در سال ۱۹۰۳ میلادی به پرواز در آمد مهمترین دغدغه آنها داشتن ایمنی در هواپیما و حفظ سلامت سرنشینان آن بود. حالا بعد از گذشت سالها از این اتفاق در حالی که بشر به اعماق فضای خارج از جو هم میرود و سفینه های فضایی بدون سرنشین، سیاره‌های مریخ، زهره، زحل و … را عکس‌برداری کرده‌اند و هواپیماها در کمترین زمان اقیانوس‌ها و قاره‌ها را می پیمایند؛ هنوز مهمترین مسأله برای کارخانه‌های هواپیماسازی و شرکت‌های هواپیمایی،ایمن و مطمئن ساختن پرواز است. از مهمترین کارها در این زمینه، اطمینان از سلامت کامل بدنه، موتور و سیستم‌های داخلی یک هواپیما است. کاری که توسط متخصصان تعمیر و نگهداری هواپیما انجام می‌گیرد.

تعریف و هدف
هدف از این رشته تعیین اصول مهندسی تعمیر و نگهداری، بازسازی و بهسازی و مدیریت تعمیر سیستم های مکانیکی هواپیما، هلکوپتر در سطح کارشناسی متخصصینی را برای فعالیت در صنایع مربوطه تربیت می کند. دانشجویان رشته تعمیر و نگهداری هواپیما اطلاعات پایه را در ۴ قسمت بدست میاورند که شامل:

الف) زبان انگلیسی،‌ زیرا اکثر کتب درسی این رشته به زبان انگلیسی است.
ب) دانش عمومی و پایه، شامل: فیزیک، مکانیک،‌ ترمودینامیک و …
پ) دانش تخصصی، شامل: آئرودینامیک، موتور جت، موتور پیستوله، بدنه هواپیما، سیستم‌های آلات دقیق هواپیما (دانشجویان کارگاه‌های عملی این دروس را نیز می‌گذرانند.)
ت) کارگاه‌های تخصصی که شامل دروس عملی درس‌های تخصصی می‌شود.

بعد از اینکه تحصیلات دانشگاهی به اتمام رسید کسانی که در این رشته فارغ التحصیل شدند به هواپیمایی کشور معرفی می‌شوند تا در آزمون موتور به بدنه هواپیما شرکت کنند و اگر در این ازمون قبول شدند به این افراد مدرک پایه داده می‌شود که طبق مدرک می‌توانند در شرکت های حمل و نقل هوایی خواهد تعمیر موتور و بدنه هواپیما مشغول به کار شوند. خیلی از متخصصان تعمیر و نگهداری هواپیما بعد از چند سال فعالیت در یک شرکت یا کارخانه، و کسب تجربه طبق نیاز شرکت یا کارخانه ها برای آزمون تخصصی به هواپیمایی کشوری معرفی می‌شوند. مثلا متخصص تعمیر و نگهداری هواپیما ممکن است برای تخصص موتور بوئینگ ۷۴۷ یا بدنه ایرباس و موارد دیگر به هواپیما کشوری معرفی شود و در صورتی که در آزمون تخصصی این رشته موفق شود به او مدرک تخصصی داده می‌شود و طبق این مدرک می‌تواند به هواپیمایی که در آن تخصص پیدا کرده است،‌ اجازه پرواز دهد و از لحاظ فنی، صلاحیت پرواز هواپیمای مورد نظر را تأیید نماید.

توانایی‌های لازم
این دسته از افرادی که در این رشته تحصیل کرده اند را می‌توان پزشک هواپیما دانست چون همان‌طور که پزشک باید بدن انسان را بشناسد، متخصص تعمیر و نگهداری هواپیما هم باید همه ی اجزای هواپیما را بشناسد تا اگر مشکلی پیش آمد، بفهمد این مشکل مربوط به کدام قطعه است و با تعمیر یا تعویض قطعه مورد نظر، ایمنی یک پرواز را تضمین کند. بخاطر همین دانشجوی این رشته باید خلاقیت، پشتکار و علاقه فراوان به کارهای فنی داشته باشد که بتواند درس های مختلف این رشته را با موفقیت بخواند و بتواند متخصص خوبی شود. دانشجوی این رشته باید در ریاضیات و فیزیک و مکانیک هم قوی باشد و به این دروس علاقه‌مند باشد. اگر شخصی به فکر پشت میزنشینی و کاری تمیز و مرتب و خارج از محیط کارگاه باشد، در این رشته موفق نمی شود. دانشجوی تعمیر و نگهداری هواپیما باید لباس کار بپوشد و از کارهای خیلی ساده کارگاه حتی شستن قطعات هواپیما شروع کند و به تدریج مطالب را فرا بگیرد؛ و از کار کردن و فعالیت در کارگاه بدش نیاید. گفتنی است که رشته تعمیر و نگهداری هواپیما تنها از بین داوطلبان مرد دانشجو می‌پذیرد.

طول دوره و شکل نظام
طول متوسط دوره ۴ سال است و دروس در ۸ ترم ارائه می شود. دانشجویان باید سه واحد به عنوان پروژه بگیرند و در یک تابستان در صنایع هوا فضا کارآموزی انجام دهند.

ردیف دانشگاه
۱ مرکز آموزش عالی هوا نوردی و فرودگاهی کشور تهران
۲ دانشکده صنعت هواپیمایی کشوری

ردیف دروس اصلی و تخصصی
۱ استاتیک
۲ مبانی مهندسی برق الکترونیک
۳ مقاومت مصالح
۴ دینامیک عمومی
۵ اصول ارتعاشات
۶ تئوری ماششین
۷ کار آفرینی
۸ مکانیک سیالات عمومی
۹ ترمودینامیک عمومی
۱۰ علم مواد
۱۱ تکنولوژی و روش‌های جوشکاری
۱۲ کارگاه جوشکاری
۱۳ طراحی اجزا ماشین
۱۴ ایمنی در محیط کار
۱۵ انتقال حرارت عمومی
۱۶ ایمنی در محیط کار
۱۷ انتقال حرارت عمومی
۱۸ نقشه کشی صنعتی
۱۹ اصول مدیریت
۲۰ آئرودینامیک
۲۱ کارگاه ماشیسن ابزار
۲۲ پروسه های ساخت و مواد
۲۳ مبانی و کنترول خوردگی
۲۴ تست های غیر مجاز
۲۵ ساخت هواپیما
۲۶ مکانیک پرواز
۲۷ موتورهای پیستونی
۲۸ کارگاه موتورهای پیستونی
۲۹ موتور جت
۳۰ نقشه کشی تخصصی
۳۱ کارگاه تعمیر بال و بدنه
۳۲ سیستم های الکتریکی هواپیما
۳۳ سیستم های اندازه گیری و آلات دقیق هوایی
۳۴ آنالیز سیستم های هواپیما
۳۵ کارگاه سیستم های هواپیمایی
۳۶ سیستم‌های اندازه‌ گیری و آلات دقیق هوایی
۳۷ آنالیز سیستم‌های هواپیما
۳۸ کارگاه سیستم‌های هواپیما
۳۹ زبان تخصصی سیستم‌های مکانیکی هواپیما مقرارت هواپیمایی
۴۰ کارآموزی
۴۱ پروژه تخصصی

صنعت و بازار کار
بر اساس تجربیات چند سال اخیر در زمینه تعمیر و نگهداری هواپیما که موفقیت های زیادی را به دنبال داشته و دلیل اصلی آن تحریم های جهانی بوده و همینطور رشد علمی سازمان های سازنده وسایل پرنده (هواپیما، چرخبال)، این رشته توانسته است که بازار کار نسبتا خوبی در حد زمینه ی فعالیت های خودش برای علاقه مندان فراهم کند که عبارت است از: سازمان ها و ارگان های هواپیمایی کشور (نظامی و غیرنظامی)، سازمان ها و شرکت های دولتی تولیدکننده هواپیماهای سبک و فوق سبک و شرکت های خصوصی سازنده وسایل پرنده.

نظارت و کنترل صنعت تعمیر و نگهداری هواپیما سازمان هواپیمایی است به همین خاطر بازار کار وسیعی برای فارغ‌التحصیلان این رشته وجود ندارد ولی شرکت‌های حمل و نقل هوایی مثل آسمان، هما، کیش‌ ایر و شرکت‌های تعمیر اساسی موتور و بدنه هواپیما مثل صنایع هواپیمایی ایران سها، هلی‌کوپتر سازی پنها و هواپیما سازی ایران هسا و بعضی از شرکت‌هایی که کارهای جنبی در زمینه تعمیر و نگهدای موتور و بدنه هواپیما انجام می‌دهند، میتوانند به استخدام فارغ‌التحصیلان این رشته بپردازند. بعضی از فارغ‌التحصیلان هم با توجه به اطلاعات خوبی که در زمینه مکانیک و الکترونیک دارند، جذب کارخانه‌ها و شرکت‌های دیگر مثل ایران خودرو می‌شوند و هیچ یک از فارغ‌التحصیلان توانمند این رشته بیکار نمی‌مانند.