مهندسی مراقبت پرواز

مهندسی مراقبت پرواز(care flight engineer) به منظور تربیت متخصصین افسران کادر ثابت و غیر نظامیان مورد نیاز نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و سازمانهای مشابه کشوری و برای حفظ استقلال نظامی، نیل به خودکفائی در زمینه علوم فضائی و هواپیمایی در کشور پس از بررسی و پژوهش در زمینه نیازهای موجود اعم از کنترل ترافیک هوائی، دفاع هوائی، مدیریت امور فضا در نیروی هوائی ارتش جمهوری اسلامی ایران و سازمان هواپیمایی کشوری، تدوین شده است.

مراقبت پرواز سیستمی است که برای جلوگیری از تصادفات و ایجاد بستری مناسب و کارآمد برای حرکت روان ترافیک (عبور و مرور) هوایی، راهنمایی‌های لازم را به کلیه یگانهای پروازی ارائه می‌دهد. بدون مراقبت پرواز هیچگونه پروازی انجام نمی‌شود. در پرواز‌هایی که شب انجام می‌شود، یا وقتی هوا ابریست، خلبان دید ندارد یعنی نمی‌تواند جایی را ببیند. بیشتر پروازهای جهان دارای چنین شرایطی است. در چنین شرایطی اگر مراقبت پرواز نباشد خلبان قادر به هیچ کاری نیست. اساسا هواپیما با فرمان مراقبت پرواز روشن می‌شود و تا سر باند می‌رود و با فرمان مراقبت پرواز است که هواپیما پرواز می‌کند.

مراقبت پرواز به سه زیر مجموعه تخصصی عمده قابل تفکیک می‌باشد :

واحد برج مراقبت (Tower) : این واحد مسئول هدایت ترافیک هوایی در محدوده استوانه‌ای شکل اطراف فرودگاه و تا ارتفاع مشخصی می‌باشد که این محدوده با توجه به میزان پروازها و امکانات هر فرودگاه متغیر می‌باشد ولی به طور متداول شامل یک استوانه فرضی به مرکز فرودگاه به شعاع ۵ تا ۳۰ ناتیکال مایل و ارتفاع ۵ تا ۲۵ هزارپایی سطح زمین می‌باشد.

واحد کنترل مسیر پرواز (Area Control Center): ترافیک موجود در مسیر بین پایانه‌های اصلی و همچنین نقاطی که به دلیل نداشتن ترافیک قابل توجه، نیازی به یک پایانه مجهز ندارند، توسط واحد مرکز کنترل (Area Control Center) هدایت می‌شوند. همچنین مرکز کنترل مسئول هماهنگی بین واحدهای مراقبت پرواز تمام فرودگاه های کشور را بر عهده دارد و به طور خلاصه تمام وسایل پرنده قبل از بلند شدن از زمین باید از این مرکز مجوز مربوطه را دریافت کنند.

واحد کنترل تقرب (Approach) : در فرودگاه هایی که دارای تعداد پروازهای بالاتری هستند و همچنین در مناطقی که بدلیل وجود چند فرودگاه حجم ترافیک هوایی و درگیری ترافیک هوایی بالاتر از حد معمول می باشد، برای هماهنگی بیشتر بین واحد مرکز کنترل و واحد برج مراقبت و همچنین ایمنی بیشتر پروازها واحد کنترل تقرب (Approach) به همراه برج مراقبت مسئول هدایت ترافیک هوایی می‌باشد. متخصص این واحد عموماً ترافیک هوایی را به کمک رادار های نزدیک برد کنترل می‌‌کند. هماهنگ و مرتب کردن هواپیماهای ورودی برای نشستن در باند فرودگاه، توزیع هواپیماهای خروجی و ارجاع کنترل آنها به واحدهای کنترل مسیر پرواز، توسط واحد کنترل تقرب انجام می شود.

توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه:

علاقه زیاد به حوزه هوانوردی
توان حل مساله و تصمیم گیری به موقع و سریع
قابلیت دریافت و بررسی صحیح و سریع اطلاعات مختلف
مهارت های ارتباطی مناسب
آشنایی با زبان انگلیسی
داشتن دقت بالا و توجه به جزئیات
داشتن سرعت عمل کافی
داشتن تمرکز بالا
داشتن سلامت جسمی
توان حفظ آرامش در شرایط بحرانی
مسئولیت پذیری
و در آخر اگر موضوع ایمنی هواپیماها و پروازها برایتان جذاب است و به دنبال شغلی چالشی هستید، این شغل می تواند برای شما مناسب باشد.

برای ورود به این شغل علاقه مندان می توانند پس از گذراندن سال اول دبیرستان، وارد هنرستان های هوانوردی شوند. علاوه بر این افراد دارندگان مدرک پیش دانشگاهی تجربی و ریاضی می توانند در رشته مراقبت پرواز در دانشگاه تحصیل کنند.

ردیف نام دانشگاه کاردانی کارشناسی ارشد دکترا
۱ دانشکده صنعت هواپیمایی- وابسته به سازمان هواپیمایی

۲ علوم و فنون شهید ستاری

ردیف نام درس
۱ آزمایشگاه فیزیک الکتریسیته و مغناطیس
۲ آزمایشگاه آئرودینامیک
۳ آمار و احتمالات
۴ آموزش علمی رادار
۵ آیرودینامیک
۶ استاتیک
۷ اصول پرواز
۸ اصول رادار
۹ اصول رادیو
۱۰ اقتصاد هواپیمایی
۱۱ الکترونیک عمومی
۱۲ بررسی سوانح
۱۳ برنامه نویسی کامپیوتر
۱۴ پرواز اولیه ۱
۱۵ پرواز اولیه ۲
۱۶ پژوهش عملیاتی
۱۷ تجزیه و تحلیل سیستم‌ها
۱۸ تجسس و نجات
۱۹ حقوق هواپیمایی
۲۰ دستورالعمل های ناوبری و مراقبت پرواز (برج کنترل)
۲۱ دستورالعملهای ناوبری و مراقبت پرواز (کنترل تقرب)
۲۲ دستورالعملهای ناوبری و مراقبت پرواز (کنترل منطقه ا
۲۳ دستورالعملهای کنترل هواپیما بوسیله رادار
۲۴ دینامیک
۲۵ رئولوژی پلیمرها ۲
۲۶ رفتار سازمانی
۲۷ روابط بین الملل
۲۸ روش تحقیق
۲۹ روش تدریس
۳۰ روشها و مقررات مالی و اداری کشور
۳۱ ریاضی عمومی ۱
۳۲ ریاضی عمومی ۲
۳۳ زبان تخصصی ۱
۳۴ زبان تخصصی ۲
۳۵ سرویس های اطلاعات هوانوردی
۳۶ سرویس های مراقبت پرواز و مقررات هوانوردی
۳۷ سیستم کمک ناوبری
۳۸ صلاحیت پرواز هواپیما
۳۹ طراحی دستورالعملهای پروازی
۴۰ طراحی سیستم های مراقبت پرواز
۴۱ طراحی فرودگاه (باند)
۴۲ طراحی فرودگاه (تاکسی رو)
۴۳ طراحی ناوبری منطقه ای
۴۴ عملیات نجات و اطفاء حریق
۴۵ فیزیک الکتریسیته و مغناطیس
۴۶ فیزیک حرارت
۴۷ فیزیک مکانیک
۴۸ مبانی جامعه شناسی
۴۹ مبانی روان شناسی
۵۰ مبانی علم اقتصاد
۵۱ مبانی مهندسی برق
۵۲ مبانی مدیریت
۵۳ مدیریت آموزشی
۵۴ معادلات دیفرانسیل
۵۵ مکانیک سیالات عمومی
۵۶ ناوبری ۱
۵۷ ناوبری ۲
۵۸ نقشه کشی
۵۹ هواشناسی ۱
۶۰ هواشناسی ۲
۶۱ ویژگیهای فرودگاهها
۶۲ کامپیوتر و کاربرد آن در مراقبت پرواز

وظایف مراقبت پرواز
جلوگیری از برخورد هواپیماها در فضای کنترل شده
جلوگیری از برخورد هواپیماها و موانع در اطراف فرودگاهها ، باندهای پروازی و مسیرهای خزش
سرعت دادن و ایجاد نظم در جریان پروازها
ارائه اطلاعات مفید و مورد نیاز خلبانان در جهت سلامت و بی‌خطری پرواز از جمله اطلاعات جوی
اطلاع‌رسانی به مراکز تجسس و نجات در صورت بروز سانحه و آماده نمودن واحدهای ذیربط از هواپیماهایی که در حالات مختلف اضطراری قرار دارند.

متخصص مراقبت پرواز می تواند در نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، نیروی هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سازمان هواپیمایی کشوری و مجموعه صنایع هوایی مشغول به کار شود.
در کشور ما برخلاف بسیاری از کشورهای پیشرفته و حتی عربی، به میزان کافی به این شغل اهمیت داده نمی شود. هنوز شغل مراقبت پرواز و ضرورت و اهمیت بالای آن برای عموم مردم و حتی برخی از مسئولان شناخته شده نیست. لذا باید تلاش شود این فرهنگ سازی در جامعه انجام شود و مردم با مشاغل مهم این چنینی که نقش کلیدی در سیستم حمل و نقل هوایی کشور دارند، آشنا شوند. این امر می تواند منجر به حل مسایل کاری شاغلان این حوزه شود.

حقوق و درآمد مهندسین مراقبت پرواز:
اطلاعات و آمار دقیقی از میزان حقوق و درآمد متخصص مراقبت پرواز در کشور در دسترس نمی باشد. محل کار، سابقه و جایگاه شغلی (رتبه شغلی) متخصص مراقبت پرواز در میزان حقوق او موثر است.
برخی از متخصصان این حوزه معتقدند درآمد این شغل متناسب با اهمیت بالا و حساسیت آن نیست. آنها می گویند در شرایط حاضر درآمد متخصص مراقبت پرواز با مشاغلی مانند خلبانی تفاوت زیادی دارد ولی در واقع و به طور منصفانه نباید اینطور باشد. در کنار این موارد در کشور ما، حقوق و مزایای متخصص مراقبت پرواز نسبت به کشورهای اروپایی و حتی کشورهای همجوار بسیار پایین است. این نشان می دهد به اندازه کافی به این شغل در کشور اهمیت داده نشده است. برای رفع این مسایل توجه مسئولان و همت و تلاش متخصصان این حوزه نیاز است.