مهندسی ایمنی و بازرسی فنی

مهندسی ایمنی و بازرسی فنی(به انگلیسی:Safety Engineering and Inspection) رشته است که در آن مهندسین، وظیفه حصول اطمینان از صحت تعمیرات، تغییرات و اصلاحات انجام شده را بر عهده دارند. همچنین مسؤولیت حفظ و حراست دستگاه‌ها، ماشین‌آلات برقی و مکانیکی در مقابل خوردگی،‌ اتفاقات و حوادث ناخواسته و انفجاراتی که در اثر ضعیف شدن دستگاه‌ها در طول زمان پیش می‌آید، بر عهده این دسته از متخصصان است.

مهندسی ایمنی و بازرسی فنی هم چنین به شاخه ایمنی و حفاظت در پتروشیمی می پردازد و با عنایت به لزوم ایجاد صنایع پتروشیمی و پلیمر برای استفاده از ارزش افزوده محصولات آنها در جهت توسعه اقتصاد ملی و با توجه به امکانات بالقوه در کشور جهت گسترش صنایع پتروشیمی و پلیمر و نیاز روزافزون کشور به متخصصان و کارشناسان متعهد جهت بهره برداری و اداره صنایع مذکور دوره کارشناسی “مهندسی ایمنی و بازرسی فنی” در محدوده «شاخه ایمنی و حفاظت» تدوین شده است.

کارشناسی « مهندسی ایمنی و بازرسی فنی » برای اولین باردر ایران در سال تحصیلی ۷۱-۱۳۷۰ دردانشکده مهندسی نفت شهیدتندگویان آبادان ایجاد شد . این رشته در کنار رشته های صنایع دستی نفت – از جمله مهندسی اکتشاف ، استخراج ، مخازن هیدروکربوری ، حفاری و مهندسی بهره برداری – به عنوان یک مکمل بسیار اثر گذار محسوب می شود که بدون این رشته سایر رشته های نفتی جهت رسیدن به سرمنزل مقصود باز می مانند و در صنایع پایین دستی نفت – از جمله مهندسی پالایش ، مهندسی پتروشیمی ، پلیمر و طراحی فرآیند و … – هم از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده تا جایی که بسیاری از کارشناسان بر این باورند که با توجه به وسعت و قلمرو کارایی این رشته در تمام حوزه های نفت و گاز و پتروشیمی و … می توان این رشته را از زیر مجموعه مهندسی نفت به شمار آورد . لذا تحت عنوان « مهندسی نفت – گرایش ایمنی و بازرسی فنی » به صورت رسمی شناخته شده است .

هدف رشته کارشناسی بازرسی فنی تربیت متخصص در زمینه بازرسی فنی (دستگاه ها، ماشین آلات تاسیسات برقی و مکانیکی) در صنایع نفت و گاز، پتروشیمی و پلیمر می باشد. دروس این دوره شامل دروس پایه و اصلی مهندسی شیمی و دروس تخصصی در زمینه های متالورژی، خوردگی و بازرسی فنی مکانیک و برق می باشد.

برای این که فارغ‌التحصیلان این رشته بتوانند در صنایع پتروشیمی و پلیمر حضوری فعال داشته باشند، در دوران تحصیل اطلاعات کاملی در زمینه‌های مختلف از جمله موارد زیر به دست می‌آورند:
۱ـ استانداردها و کدهای طراحی

۲- بازرسی فنی و بازرسی برق

۳- اصول ساختمانی و مهندسی و ساخت در صنایع پتروشیمی

۴ـ تعیین مشخصات فنی دستگاه‌ها و ماشین‌آلات پتروشیمی

۵ـ کاربرد وسایل کنترل و ماشین‌های دوار مکانیکی و برق در واحدهای صنایع پتروشیمی و پلیمر

۶ـ انتخاب آلیاژهای فلزی و غیرفلزی و مواد صنعتــی که باید از آنها در ساخت دستگاه‌ها، ماشین‌آلات، لوله‌ها و … استفاده شـــود

۷ـ خوردگی و اکسیداسیون در صنایع مربوط

توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه:

برای موفقیت در این رشته توانایی انجام کارهای فنی به دلیل عملی بودن این رشته مورد نیاز است. تمر کز و دقت هم برای انجام کار های برنامه ریزی و نظارتی از عوامل موفقیت در این رشته است.

ایمنی
تعریف ایمنی عبارت است از میزان درجه دور بودن از خطر، واژه (Hazard ) که در تعریف علمی ایمنی آمده است، در واقع شرایطی است که دارای پتانسیل رساندن آسیب به کارکنان، تجهیزات و ساختمانها، از بین بردن مواد یا کاهش کارایی در اجرای یک وظیفه از پیش تعیین شده می باشد.هنگامی که ( Hazard ) وجود دارد امکان وقوع اثرات منفی یاد شده وجود خواهد داشت. کلمه ( Danger ) گویای قرارگرفتن در معرض یک (Hazard ) است، یه این ترتیب ایمنی متضاد (Danger ) بوده است، و در صدد حذف خطرات بالفعل موجود در محیط کار می باشد. ایمنی به طور صد در صد و متعلق وجود ندارد و عملا هم هیچگاه حاصل نخواهد شد از اینروست که گفته می شود ایمنی حفاظت نسبی در برابر خطرات است.

منظور از ایمن و غیر ایمن چیست؟
یک مکان، یک کار معین و یا یک دستگاه زمانی ایمن انگاشته می شود که احتمال خطر مرگ، مجروح شدن و یا ابتلا به بیماری برای کسانیکه در آنجا بوده یا با آن دستگاه کار می کنند در حد قابل قبول پایین باشد. به طور کلی، میتوان چنین گفت که میزان خطر قابل قبول با پایین آمدن سطح ایمنی، افزایش و با افزایش سطح ایمنی کاهش می یابد. در واقع بهداست حرفه ای بیماریها را کاهش می دهد و ایمنی صنعتی به کاهش تمام خطرات می پردازد.

ردیف نام دانشگاه کاردانی کارشناسی ارشد دکترا
۱ صنعت نفت

تعداد کل واحدها : ۱۴۰ واحد
دروس عمومی : ۲۰ واحد
دروس پایه : ۳۵ واحد
دروس اصلی : ۴۸ واحد
دروس تخصصی : ۲۹ واحد
دروس اختیاری : ۶ واحد
کارآموزی : ۲ واحد
ردیف نام درس
۱ آزمایشگاه اصول تصفیه آبها و فاضلابهای صنعتی
۲ آزمایشگاه انتقال حرارت
۳ آزمایشگاه شیمی تجزیه
۴ آزمایشگاه شیمی عمومی
۵ آزمایشگاه شیمی فیزیک
۶ آزمایشگاه شیمی نفت
۷ آزمایشگاه عملیات واحد
۸ آزمایشگاه فیزیک الکتریسیته و مغناطیس
۹ آزمایشگاه مبانی مهندسی برق
۱۰ آزمایشگاه مکانیک سیالات
۱۱ آزمایشگاه میکروبیولوژی آب و فاضلاب
۱۲ آشنایی با محاسبات ظروف و لوله های تحت فشار
۱۳ آلودگی آب و کنترل آن
۱۴ آلودگی هوا و کنترل آن
۱۵ آمار
۱۶ استاتیک و مقاومت مصالح
۱۷ اصول تصفیه آبها و فاضلابهای صنعتی
۱۸ اصول طراحی سیستمهای ایمنی و آتش نشانی
۱۹ اقتصاد و طرح مهندسی
۲۰ انتقال حرارت ۱
۲۱ انتقال حرارت ۲
۲۲ اندازه گیری و کنترل عوامل شیمیایی محیط کار
۲۳ اندازه گیری و کنترل عوامل فیزیکی محیط کار
۲۴ ایمنی در صنایع پتروشیمی
۲۵ بررسی سیستمهای قدرت
۲۶ برنامه نویسی کامپیوتر
۲۷ بیوشیمی
۲۸ بیماریهای حرفه ای و بهداشت صنعتی
۲۹ پروژه
۳۰ ترمودینامیک
۳۱ ترمودینامیک صنعتی
۳۲ تکنولوژی فرآیندهای پتروشیمی ۱
۳۳ خواص مواد
۳۴ خوردگی در صنایع پتروشیمی
۳۵ روشهای اندازه‌گیری کمیتهای مهندسی
۳۶ ریاضی عمومی ۱
۳۷ ریاضیات کاربردی
۳۸ سموم و مواد شیمیایی خطرناک
۳۹ شناخت دستگاهها و ماشین آلات
۴۰ شیمی آلی ۱
۴۱ شیمی آلی ۲
۴۲ شیمی تجزیه
۴۳ شیمی عمومی
۴۴ شیمی فیزیک
۴۵ شیمی نفت
۴۶ عملیات واحد صنعتی
۴۷ فیزیک الکتریسیته و مغناطیس
۴۸ فیزیک حرارت
۴۹ فیزیک مکانیک
۵۰ قوانین کار و مقررات عمومی ایمنی
۵۱ مبانی مهندسی برق ۱
۵۲ مبانی مهندسی برق ۲
۵۳ مدیریت صنعتی
۵۴ موازنه انرژی و مواد
۵۵ مکانیک سیالات
۵۶ میکروبیولوژی آب و فاضلاب
۵۷ نقشه کشی صنعتی
۵۸ کارآموزی
۵۹ کارگاه عمومی

فارغ التحصیلان این رشته دارای توانایی های زیر خواهند بود :
آشنایی کامل با استانداردها و کدهای طراحی ، مهندسی و ساخت در صنایع پتروشیمی به خصوص ضوابط طراحی و مهندسی واحدهای پتروشیمی در ایران

آشنایی کامل با استانداردها و کدهای مختص بازرسی فنی و بازرسی برق

آشنایی کامل با مشخصات فنی وسائل و ماشین آلات مصرفی در صنایع پتروشیمی و پلیمر

آشنایی کامل با تعیین مشخصات فنی دستگاه ها و ماشین آلات پتروشیمی و پلیمر جهت سفارش خرید ساخت

آشنایی کامل با اصول ساختمانی و مهندسی و مشخصات فنی وسائل مصرفی در صنایع پتروشیمی و پلیمر مانند برج ها، مخازن مبدل ها، کوره ها، راکتورها، لوله ها و ملحقات آنها

آشنایی کامل با اصول ساختمانی و مهندسی و مشخصات فنی وسائل برقی مصرفی در صنایع پتروشیمی و پلیمر مانند ژنراتورها، ترانسفورماتور خطوط انتقال، تابلوها، سیستم های کنترل، انواع موتورها، مشخصات خطوط هوایی و کابل کلیدها، مدارهای فرمان و غیره

آشنایی کامل با کاربرد وسائل کنترل و ماشین های دوار مکانیکی و برقی در واحدهای صنایع پتروشیمی و پلیمر و آشنایی با اصول طراحی و مهندسی و بازرسی فنی آنها

آشنایی کامل با مسایل ایمنی و حفاظتی که در زمان نصب و راه اندازی و عملیات با دستگاه ها و سیستم ها بایستی لحاظ شود.

تسلط کامل بر انتخاب آلیاژهای فلزی، غیرفلزی و مواد صنعتی که باید از آنها در ساخت دستگاه ها، ماشین آلات، لوله ها، برج ها، مخازن، راکتورها، دیگ های بخار و … استفاده شود یا در صورت لزوم با اجناس جدید جایگزین شوند.

آشنایی کامل با پدیده خوردگی و اکسیداسیون در صنایع پتروشیمی و پلیمر، نحوه اندازه گیری و راه های جلوگیری و کنترل آن

آشنایی کامل با مشخصات فنی و کاربردی آلیاژها و فلزات گوناگون در شرایط مختلف عملیاتی از نظر خوردگی، تحمل فشارهای بالا و درجات حرارت زیاد و…

داشتن اطلاعات و تخصص در زمینه اندازه گیری های لازم از مشخصات دستگاه های پتروشیمی و پلیمر که در سرویس هستند به منظور اطمینان از قابلیت کار آنها و جلوگیری از خطرات انفجار، آتش سوزی، خرابی و همچنین تعیین طول عمر مفید باقیمانده

داشتن اطلاعات و تخصص در زمینه قابلیت کار دستگاه های برقی به منظور اطمینان از ایمن بودن از خطرات اتصالی، سوختگی، آتش سوزی و ایجاد انفجار

آشنایی کامل با استانداردها و مشخصات فنی ایمنی کارخانجات برای محیط هایی که از لحاظ انفجار وضع خطرناکی دارند و تعیین مشخصات برای سفارش دستگاه ها در محیط های فوق

اطلاع کامل از استانداردهای ساختمانی دیگ های بخار پیشرفته و سیستم های لوله کشی بخار و آب کندانس و هوای فشرده به منظور بازرسی و حصول اطمینان از قابلیت کار آنها

آشنایی کامل با نحوه تهیه شناسنامه و مشخصات فنی کلیه دستگاه های مورد مصرف در صنایع پتروشیمی و پلیمر جهت نکهداری سوابق فنی و تعیین زمان تعمیرات اساسی، بازرسی مجدد، جایگزینی و ثبت نمودن تغییرات و اصلاحات فنی

توانایی انجام آزمایشات فشار برای دستگاه های تحت فشار و آزمایش های مخرب و غیر مخرب، رادیوگرافی صنعتی و خواندن فیلم ها

آشنایی با عملیات حرارتی برای بدست آوردن مجدد خواص مکانیکی قبلی دستگاه های تحت تعمیر

اطلاع از چگونگی تامین مقدار قابل قبول ایزولاسیون در مورد دستگاه های برقی مورد تعمیر قرار گرفته به منظور حصول اطمینان از ایمن بودن و قابلیت کار آنها با توجه به استانداردهای قابل قبول

انجام بررسی های اقتصادی و مقایسه راه حل های مختلف از نظر اقتصادی، فنی و زمانی که برای یک معضل خاص فنی ارائه می گردد و توصیه بهترین راه حل و برنامه ریزی برای بازرسی های فنی متناوب

مشاغل زیر به طور مستقیم به این رشته تحصیلی ارتباط دارد و دانش آموختگان در صورت فعالیت در این شغل بیشترین ارتباط را بین رشته تحصیلی و شغل خود برقرار خواهند کرد :
مهندس ایمنی
کارشناس کنترل کیفیت
ضریب ایمنی در کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای پیشرفته از استانداردهای جهانی پائین تر است . علت این امر فقط فقر اقتصادی نیست ، ایمنی کار یا بازرسی فنی و مسائل جانبی آن زمانی برای ما مسئله ساز می شود که دچار مشکلی بشویم . بنابراین بنای اولیه کارها بر پیشگیری نمی باشد بلکه عموما به دنبال رفع مشکل هستیم. تا آنجا که بعضی از کارفرمایان به جهات غیرانسانی در صدد ایمنی محیط کار کارگران بر نمی آیند . به طور طبیعی از فارغ التحصیلان این رشته استفاده مطلوب نمی کنند . عمده مراکز صنعتی مانند ذوب آهن ، آلومینیوم سازی ، پتروشیمی ، صنایع خودروسازی ، هواپیمایی ، راه آهن ، مترو و هر مرکز فعالیت اقتصادی (خصوصی یا دولتی) می تواند به نوعی بازار کار این رشته محسوب شود.

حقوق و درآمد مهندسین ایمنی و بازرسی فنی

درآمد های متفاوتی برای افرادی که در این رشته در شرکت های خصوصی و یا دولتی کار می کنند در نظر گرفته شده است. اما به طور میانگین حقوق افرادی که در این رشته فعالیت می کنند از بازه ی ۸۰۰۰۰۰ تومان تا ۳۰۰۰۰۰۰ تومان در نظر گرفته شده است.

صنعت و بازار کار
ضریب ایمنی در کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای پیشرفته از استانداردهای جهانی پائین تر است . علت این امر فقط فقر اقتصادی نیست ، ایمنی کار یا بازرسی فنی و مسائل جانبی آن زمانی برای ما مسئله ساز می شود که دچار مشکلی بشویم . بنابراین بنای اولیه کارها بر پیشگیری نمی باشد بلکه عموما به دنبال رفع مشکل هستیم. تا آنجا که بعضی از کارفرمایان به جهات غیرانسانی در صدد ایمنی محیط کار کارگران بر نمی آیند . به طور طبیعی از فارغ التحصیلان این رشته استفاده مطلوب نمی کنند . عمده مراکز صنعتی مانند ذوب آهن ، آلومینیوم سازی ، پتروشیمی ، صنایع خودروسازی ، هواپیمایی ، راه آهن ، مترو و هر مرکز فعالیت اقتصادی (خصوصی یا دولتی) می تواند به نوعی بازار کار این رشته محسوب شود.