مهندسی صنایع

مهندسی صنایع(industrial Engineering) عنوانی برای بیان رویکردی در علم مدیریت سازمان ها و صنایع می باشد.
عنوان معادل درست انگلیسی آن عبارت مهندسی صنعتی است که توسط – فردریک تیلور – بانی علم مدیریت به کار برده شد. در عمل مهندس صنایع سعی بر ان دارد که با بهره‌گیری از علوم مهندسی و مدیریت میزان بهره‌وری سیستم را افزایش دهد.

مهندسان صنایع بیشتر درگیر افزایش بهره وری در مدیریت منابع انسانی، روشها و تکنولوژی هستند و حال آنکه سایر رشته های مهندسی بیشتر درگیر ماهیت فنی فرایندها و فراوردهها میباشند. در واقع مهندسی صنایع تنها رشته مهندسی است که عامل انسان یکی از مولفه های اصلی سیستمهای مورد مطالعه آن را تشکیل میدهد. در نتیجه مهندسان صنایع در تیمهای میان رشتهای برای امور برنامه ریزی، نصب و کنترل و بهبود فعالیتهای موسسات به خدمت گرفته میشوند. این فعالیتها ممکن است فعالیتهای تولید، نوآوری در محصولات، ارائه خدمات، حمل و نقل و جریان اطلاعات سازمانی را شامل شود. با توجه به مطالب فوق، مهندسان صنایع بستر لازم برای تعامل تخصصهای مختلف و کار گروهی را به بهترین وجه ایجاد نموده و در نتیجه امور طرح، برنامه ریزی، اجرا و نظارت بر عملکرد نظامهای تولیدی خدماتی بشکل منسجمتر انجام میشود و در نهایت انسجام امور به بهبود مستمر در جهت سهولت کارها، راحتی کارکنان، کاهش هزینه ها، ارتقا کیفیت و جلب رضایت مشتریان منجر میشود.

مهندسی صنایع ابزار لازم برای حصول اهداف سازمانی را بطور فراگیر و سیستماتیک فراهم میآورد و این نشانگر نقش و اهمیت بالای مهندسی صنایع بعنوان موتور محرک حرکت سازمانهای امروزی است.

حوزه کاری مهندس صنایع تلفیقی از مدیریت و مهندسی است. از مهم ترین زمینه های کاری که مهندس صنایع با آن درگیر است می توان به موارد زیر اشاره کرد :

مدیریت تولید : مهندسان تولید در راستای کسب مزیت هایی در رقابت های جهانی از مهندسی شیمی، مهندسی مکانیک و اقتصاد همراه با مهندسی صنایع بهره می گیرند تا مسایل طراحی توسعه و اجرای عملیات سیستمهای تولیدی پیشرفته را به طور موثر حل کنند.

سیستم های تولیدی : این زمینه بر روی طراحی وکنترل تولید، توزیع وسیستم های خدماتی تاکید دارد و شامل طراحی کارخانه، طراحی حمل ونقل، برنامه ریزی تولید و کنترل موجودی می باشد.

مهندسی مالی : مهندسی مالی برای کسانی که مایل به کار بانکداری، مدیریت مالی و امور مشاوه ای مالی هستند طراحی شده است. آموزش در این زمینه شامل فرایندهای احتمالی بهینه سازی، محاسبات و بازارهای مالی و کاربرد آنها می باشد.

مهندسی کیفیت : به دلیل رقابت روز افزون بین المللی که توجه به بهبود کیفیت محصولات و خدمات را اجتناب ناپذیر ساخته است و به دلیل پیچیدگی روزافزون سیستم های تولیدی و خدماتی کنونی، امروزه به مهندسانی نیاز است که بتوانند با مفاهیم و ابزارهای فنی و مدیریتی، سیستم های کیفیت را اجرا و هدایت کنند. گرایش مهندسی کیفیت در مهندسی صنایع تلاش درجهت تربیت چنین افرادی دارد. آموزش در این زمینه بر بهبود کیفیت استراتژی های کیفیت سازمانی و روشهای آماری تاکید دارد.

مدیریت مهندسی : در چند دهه اخیر این زمینه پیشرفت زیادی صورت گرفته است. دلیل این پیشرفت را در سه سطح می توان دید. درسطح ملی تلاش برای رهبری تکنولوژیکی که از کمبود مواد اولیه، بهره وری پایین و افزایش رقابت بین المللی ناشی می شود، توسعه تکنولوژی های جدید و مدیریت سیستم های تکنولوژی را ایجاب می کند. در سطح صنعت مدیریت بدون مهندسی با مشکل روبرو شده است و نقش مهم مهارت های مهندسی واطلاعات در مدیریت سیستم های مهندسی مشهود است. در سطح فردی مهندسانی که در نتیجه موفقیتهای فنی شان به مدیریت کشیده می شوند، هر چقدر هم ازنظر فنی قوی باشند، برای رویارویی با پیچیدگی های مسئولیت های مدیریتی آماده نیستند.

مهندسی سیستم های اطلاعاتی : این گرایش برای کسانی طراحی شده است که مایل به یادگیری مهارت های مهندسی و مدیریتی با تاکید بر سیستم های اطلاعاتی ومحاسباتی هستند. علاقه مندان به این گرایش با توانایی های نظیر برنامه نویسی کامپیوتر ومهارت های مربوط به سیستم های اطلاعاتی و آشنایی با نرم افزارهای متفاوت، قادرند سیستمهای اطلاعاتی را برای کنترل زنجیره عرضه تولید و تجارت طراحی کنند.

مدیریت پروژه (کنترل پروژه) : فرآیندی است در جهت حفظ مسیر پروژه برای دستیابی به یک تعادل اقتصادی موجه بین سه عامل هزینه، زمان و کیفیت در حین اجرای پروژه، که از ابزار و تکنیک های خاص خود در انجام این مهم کمک می گیرد. در واقع کنترل اجزای دقیق و کامل برنامه تدوین شده برای پروژه است، به طوری که هنگام خروج از برنامه بتوان با تشخیص علل و طرح اقتصادی ترین فعالیتها، پروژه را به نزدیک ترین حالت ممکن در مسیر اولیه و اصلی خود بازگرداند.

توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه:

توان حل مساله
مهندس صنایع – ذهن پویا و جستجوگر
خلاقیت و نوآوری
مهارت های ارتباطی خوب
داشتن توان مدیریتی
توان تجزیه و تحلیل مناسب
توان علمی خوب در ریاضی، آمار و فیزیک
کار تیمی
توانایی تحمل فشار کاری زیاد
دقت و توجه به جزئیات
توان مدیریت زمان
تسلط به زبان انگلیسی (در به روز بودن وآگاهی از آخرین دستاوردهای مهندسی صنایع بسیار ضروری است)

مهندسی صنایع درگذر زمان

با گذشت زمان و توسعه کارخانه‌ها، نیاز به روشهای علمی برای مدیریت این گونه واحدها افزایش یافت و بدین‌سان زمینه‌های لازم به منظور شکل‌گیری و ظهور مهندسی صنایع فراهم آمد.
توسعه ابتدایی رشته مهندسی صنایع، ارتباطی جدایی ناپذیر با فعالیت گروهی از محققین اواخر قرن نوزدهم دارد.

فردریک تیلور و آغاز تجزیه و تحلیل روشها

شخصی که او را پدر مدیریت علمی و مهندسی صنایع می‌شناسیم، فردریک تیلور (۱۸۵۶،۱۹۱۵) است. وی که یک مهندس مکانیک بود، در طول فعالیت خود در صنایع فولاد‌ سازی، روش بهتری را برای انجام فعالیتهای کاری کارگران پایه‌گذاری کرد و به این ترتیب به عنوان اولین فردی که یک تئوری کامل در اصول مدیریت و مطالعه روش را پایه‌گذاری و تکمیل کرده، شناخته شد.
زمانی که تیلور به عنوان سرکارگر در شرکت فولادسازی میدویل فعالیت می‌کرد، ابتدا شروع به بررسی و حل مسائلی از قبیل بهترین روش انجام کار و شناسایی عناصر کاری کرد.

چند سال بعد که او در صنایع فولاد بتهلم مشغول فعالیت بود، مطالعه مشهوری در زمینه روش انجام کار در معدن سنگ انجام داد. تعداد ۴۰۰ تا ۶۰۰ کارگر مشغول جابجا کردن سنگ بودند. وی با مطالعه اندازه بیل‌ها و مقدار موادی که با هر بیل می‌توانستند جابجا شوند، به این نتیجه رسید که اگر هر بیل ۵/۲۱ پوند بار را جابجا کند، مقدار موادی که در روز جابجا می‌شود بیشترین مقدار ممکن خواهد بود. بدینوسیله این امکان فراهم شد که در طول سه روز بدون کاهش حجم تولید، تعداد کارگران تا ۱۴۰ نفر کاهش یابد. با این روش هزینه استخراج از ۷تا۸ سنت در تن به ۳تا۴ سنت در تن کاهش یافت.

یکی دیگر از کارهای بزرگ تیلور در بتهلم بارکردن آهن خام روی واگن‌های باری بود. برای این کار نیاز بود که کارگر آهن خام را از یک توده روی زمین برداشته، روی یک تخته شیب‌دار حرکت دهد و درون واگن خالی کند. تیلور با مطالعه عمیق این مجموعه ساده حرکات، توانست برنامه زمانی برای انجام هر فعالیت ارائه دهد و دستمزد روزانه کارگران را براساس میزان کار انجام شده و نه بصورت روزانه پرداخت کند. با به کاربردن روش جدید هرکارگر ماهر و قوی ۴۷ تن آهن خام را در روز جابجا می‌کرد و۸۵/۱ دلار دریافت می‌کرد در حالی که قبلا به طور متوسط۱۲ تن آهن خام جابجا می‌شد و به هر کارگر ۱۵/۱ دلار پرداخت می‌شد. کارگران در ابتدا به مخالفت با دیدگاه تیلور پرداختند اما بعد از مطرح نمودن یک سیستم پرداخت تشویق نقدی آنان نیز با تیلور همراه شدند.

در آن هنگام تیلور به پیشرفت‌های مهمی در روش‌های انبارداری و استاندارد کردن شغل‌ها دست یافت. وی به کمک گانت توانست دستمزد کلیه کارهای تولیدی را بر مبنای میزان تولید تدوین کند.

آخرین کتاب تیلور، اصول مدیریت علمی اولین تلاش در جهت ترسیم یک فلسفه مدیریت است. او اولین فردی بود که سعی داشت با مرتبط نمودن و شناساندن عناصر مختلف مدیریت، به مفهومی همگون دست یابد. فرمول او برای به حداکثر رساندن سطح تولید شامل سه عنصر کار مشخص، زمان مشخص و روش مشخص است که این فرمول از مفاهیم پایه مهندسی صنایع است. نویسنده‌ای به نام جیمزچاپمن، نقش بی‌نظیر تیلور را به صورت زیر عنوان نموده است:
۱. تعیین علمی استانداردهای کار.
۲. سیستم پرداخت دستمزد بر مبنای یک استاندارد از میزان کار انجام شده توسط هر کارگر.
۳. ریاست وظیفه‌ای.
۴. انقلاب فکری که تیلور آن را پیش‌نیاز برپایی و اجرای مدیریت علمی می‌دانست.

هنری گانت و فعالیتهای او

گانت یک مهندس هم عصر تیلور بود که تاثیری ژرف در توسعه تفکر مدیریتی گذاشت. اهم فعالیتهای وی طی سالهای همکاری با تیلور و به عنوان مشاور در صنعت را می‌توان به شرح زیر برشمرد:

۱.فعالیت بسیار موفق در زمینه شناسایی و بکارگیری سیستمهای انگیزشی و طرح پرداخت دستمزد تشویقی به کارگران.
۲.افزایش توجه مدیریت به کارگر.
۳.حمایت از آموزش کارگران.
۴.تاکید بر توجه به مسئولیت‌های اجتماعی در تجارت و صنعت.
۵.ارزیابی نتایج مدیریت توسط نمودارهای گانت و روش‌های دیگر.
۶.تالیفات زیادی در زمینه مدیریت، مانند سه کتاب رهبری صنعتی کار، دستمزد و سود و سازماندهی کار.

با وجود این که گانت به علت همکاری وسیع با تیلور به شدت تحت تاثیر وی بود، اما این دو در برخورد با مفهوم مدیریت علمی دو دیدگاه جداگانه اتخاذ کردند، تیلور به خصوصیات علمی و تکنولوژیکی کار در صنعت علاقمند بود، در حالی که گانت به مسائل و فاکتورهای انسانی توجه بیشتری داشت.

پیشرفت مطالعات حرکت

فرانک و لیلیان گیلبرت در اوایل قرن بیستم در توسعه مطالعات حرکت به عنوان تکنیکی در امور مهندسی و مدیریت تشریک مساعی فراوان نمودند. کار معروف فرانک در زمینه بهبود روش است. وی موارد زیادی را مشاهده کرد و همان تفاوت‌های اساسی در روش‌ها و حرکات برای انجام فعالیتی واحد، وی را مصر ساخت تا بهترین روش را بیابد. در این گذر او بسیاری از ابزارهای کاری را بهبود بخشید. او و همسرش از اولین کسانی بودند که از تصاویر متحرک برای مطالعه کارها و حرکات استفاده کردند. علاقه لیلیان به ملاحظات روانشناسی صنعتی، در بسیاری از نوشته‌های او هویدا است. او نقش مهمی در موضوعاتی از قبیل دادن فرصت به کارگران بی مهارت برای افزایش مهارت، مطالعه استراحت‌های مجاز برای رفع خستگی‌های غیرقابل ترمیم، و دیگر موضوع‌های مرتبط داشت.

کارآیی و سازمان

هرینگتون امرسون، مفاهیم مدیریتی خود را همزمان با تیلور، گانت و گیلبرت‌ها توسعه داد و آنها را در دهه ۱۹۰۰، هنگامی که در راه‌آهن سنتنف مشغول فعالیت بود، بکار برد. از جمله کارهای مهم او، سیستم پرداخت حقوق به کارگران براساس میزان کار انجام شده در روز است. نکته‌ای که باعث تمایز این کار و انواع مشابه قبلی است، قراردادن میزان حقوق پایه برای گذراندن زندگی کارگر است. وی در یکی از کتاب‌هایش به نام دوازده اصل سودمندی موارد زیر را شرح می‌دهد:
۱.تعریف واضح هدف ۲. عقل سلیم و قضاوت درست ۳. مشاور با صلاحیت ۴. نظم و انضباط در کار ۵. اصول و برنامه‌های قانونی ۶. دفاتر و یادداشت‌های قابل اعتماد، در دسترس و مناسب ۷. اقدام سریع و به موقع ۸. استاندارد کردن شرایط کاری ۹. عملیات استاندارد ۱۰. آموزش عملی ۱۱. استانداردهای تدوین شده. ۱۲.پاداش‌های افزایش کارآیی.
امرسون یکی از بزرگترین افرادی است که مفاهیم صف و ستاد را بیان کرد و شرح داد.

دیگر افرادی که در توسعه مهندسی صنایع نقش داشتند

تهیه فهرستی از تمامی کسانی که در توسعه مهندسی صنایع نقش داشته‌اند مشکل و شاید غیرممکن باشد، اما شایسته است به تعدادی از آنها اشاره‌ای داشته باشیم.
موریس کوک به عنوان یکی از معروف‌ترین کسانی است که در پست ریاست عمومی شهر فیلادلفیا، امور مفاهیم مدیریتی تیلور را به کار بست. وی مفاهیم ریاست وظیفه‌ای، استاندارد کردن کارها و قرادادها را در فازهای مختلفی از کارهای دولتی به کار بست. مهمترین فعالیت وی استفاده از شیوه تفکر مدیریت علمی در حوزه فعالیت‌های دولتی است.
هنری فایول نیز در پست مدیریت یک معدن، به پیشرفت‌های شایانی در مباحث مدیریتی برای مدیران سطح بالا دست یافت. وی فعالیتهای فنی و بازرگانی را به شش گروه فنی، تجاری، مالی، ایمنی، حسابداری و اجرایی تقسیم کرد. او تمامی این فعالیتها را مستقل از یکدیگر قلمداد کرده و هموارسازی آنها را از وظایف اصلی مدیریت برشمرد. از مسائل مهم مطروحه توسط وی اصل یکسان بودن مدیریت عالی سازمان و اصل گزارش هر فرد فقط به یک نفر است.
تعداد زیادی از ایده‌ها و روشهای ابداعی افرادی که در این مقاله ازآنان نام برده شد توسط محققان دیگری اصلاح و تکمیل شد، هر چند که هنوز هم این اندیشه‌ها، اساس مهندسی صنایع است. با توسعه کاربرد مدیریت علمی، تحولی در کارخانه‌ها به وجود آمد. و کارآیی و بهره‌وری کارخانه‌هایی که این اصول را به کار گرفتند چندین برابر شد. از این به بعد اجراکنندگان روش‌هایی که توسط تیلور و دیگران معرفی شده بود، خود را مهندس صنایع نامیدند. البته تا این زمان هیچ دانشکده‌ای تحت عنوان دانشکده‌ی مهندسی صنایع وجود نداشت. در دهه ۱۹۲۰ چندین دانشگاه در آمریکا، رشته مهندسی صنایع را دایر نمودند. اولین درجه دکترای مهندسی صنایع در سال ۱۹۳۳ به بارنس در دانشگاه کرنل داده شد. تز دکتری بارنس در زمینه مطالعه‌ی حرکت بود.

در جنگ دوم جهانی (۱۹۵۰،۱۹۳۹) به علت نیاز کشورهای شرکت کننده در جنگ، فعالیت‌های صنعتی گسترده‌ای، به خصوص در زمینه صنایع نظامی انجام گرفت. در این دوره نیاز به افزایش راندمان تولید کارخانه‌ها بیش از هر زمان دیگر لازم بود. لذا روش‌های جدیدی چون استانداردهای زمانی از پیش تعیین شده، مهندسی ارزش و تجزیه و تحلیل سیستم‌ها برای افزایش بهره‌وری به وجود آمدند.

یکی از موارد قابل توجه در جنگ جهانی دوم فعالیت‌هایی بود که تحت عنوان تحقیق در عملیات شناخته شد. تیم‌های تحقیق در عملیات متشکل از گروهی از دانشمندان در زمینه‌های مختلف علمی بود. این تیم‌ها فعالیت‌هایی در جهت هدایت و هماهنگی عملیات نظامی انجام می‌دادند.
بعد از جنگ، آن دسته از روشهای مهندسی صنایع که در طول جنگ به وجود آمده بود، در دوران پس از جنگ به منظور فعالیت‌های تولیدی و خدماتی گسترش یافت. عمده فعالیت‌های مهندسی صنایع در سالهای بعد از جنگ را می‌توان به صورت ذیل دسته‌بندی کرد:

توسعه، طراحی و تجزیه و تحلیل سیستم‌ها
استفاده از ابزارهای آماری و ریاضی در برنامه‌ریزی
روشهای برنامه‌ریزی شبکه‌ای
علوم رفتاری و فاکتورهای انسانی
مهندسی ارزش
کاربرد کامپیوتر در سیستم‌ها

به تدریج با پیشرفت کامپیوتر، امکان استفاده گسترده از آن در زمینه‌های مختلف فراهم شد. در این میان مهندسان صنایع، در زمینه‌های گوناگونی از کامپیوتر بهره جستند؛ از جمله برای حل مسایل پیچیده صنعتی از شبیه‌سازی کامپیوتری استفاده کردند. همچنین از کامپیوتر برای حل مسایل برنامه‌ریزی ریاضی و ایجاد سیستم‌های اطلاعات مدیریت استفاده شد. در دهه ۱۹۵۰ استفاده از کامپیوتر برای کنترل فرآیندهای ماشینی آغاز شد. در طراحی و توسعه کنترل فرآیندهای ماشینی، مهندسان صنایع نقش عمده‌ای را ایفا کرده‌اند. استفاده از کامپیوتر به زمینه‌های سنتی مهندسی صنایع، نظیر اندازه‌گیری کار، تعیین محل کارخانه، مهندسی روش‌ها و…. نیز کشانده شد.
در سالهای ۱۹۵۰تا۱۹۶۰ در مورد برنامه‌ریزی و کنترل فرایندها، به طراحی و تحلیل سیستمها توجه زیادی معطوف گردید. روش طراحی و تجزیه و تحلیل سیستمها، روشی است که در جنگ دوم جهانی بدان توجه زیادی شد، و تعدادی از شرکتها روش دوران جنگ را به روشی که بتواند مورد استفاده‌شان قرار گیرد تبدیل کردند. از دیگر موارد توسعه مهندسی صنایع بعد از جنگ، بکارگیری روش‌های ریاضیات عالی برای حل مسائل صنعتی و تجاری است. تئوری‌های آمار در این رابطه مورد استفاده فراوانی قرار گرفت.
یکی دیگر از روش‌هایی که کاربرد گسترده‌ای یافته است، برنامه‌ریزی شبکه‌ای است. این روش در سال۱۹۵۰ توسط دفتر پروژه‌های ویژه نیروی دریایی آمریکا برای کنترل طرح و ساخت موشک‌های پولاریس ابداع شد. روش‌های برنامه‌ریزی شبکه‌ای ، مانند روش مسیر بحرانی و روش ارزیابی و بازنگری پروژه، برای برنامه‌ریزی و کنترل طرح‌ها و پروژه‌های گوناگون به کار گرفته می‌شود تا این پروژه‌ها در کوتاهترین زمان و با کمترین هزینه به اتمام برسند.

توجه بسیار زیاد مهندسان صنایع به مطالعه سیستمهای متشکل از انسان، مواد و تجهیزات از موارد عمده‌ای است که از ابتدا،‌ رشته مهندسی صنایع را از دیگر رشته‌های مهندسی متمایز کرده است. نقش اساسی انسان در صنعت و جنبه‌های روانی و اجتماعی محیط کار موجب تاکید خاص مهندسان صنایع بر علوم رفتاری، علوم اجتماعی و فاکتورهای انسانی شده است.
مهندسی ارزش، یکی دیگر از دستاوردهای جنگ دوم جهانی است که توسط لری مایلز ابداع شد. علاوه بر فعالیتهای فوق، زمینه‌های جدیدی به وظایف مهندسین صنایع اضافه شده است. پیشرفتهای علوم کامپیوتر و تکنولوژی موجب پیدایش سیستمهای نظیر طراحی و ساخت به کمک کامپیوتر (CAD/CAM)، سیستمهای ساخت انعطاف‌پذیر (FMS) و سیستمهای ساخت یکپارچه کامپیوتری (CIM) و روبات‌ها شده است که افق گسترده‌ای را پیش روی مهندسان صنایع برای حل مشکلات فنی و اقتصادی فرآیندهای صنعتی گشوده است.
به طور خلاصه، مهندسی صنایع دانش موثری برای پیشبرد هدف‌های هر سازمان است. چرا که هر سازمان از سیستم‌هایی که مرکب از افراد، مواد، اطلاعات، تجهیزات، و انرژی است تشکیل شده است و مهندسی صنایع برای کمک به بهبود یا ایجاد چنین سیستم‌هایی به وجود آمده است.
چه کسانی جذب این رشته می‌شوند؟

آنانی که از دبیرستان با گرایش ریاضی فیزیک به دانشگاه آمده و یا در دیسیپلین‌های مختلف دانشگاهی خاصه مهندسی در حال تحصیل بوده و تمایل دارند از ارجحیت‌های مهندسی صنایع استفاده کنند و تغییر گرایش تحصیلی می‌دهند،
کسانی که تمایل دارند با توانایی‌های ریاضی گونه‌ خویش، ارتباط بهینه‌ای بین اجزاء نهادها، نظام‌ها و امکانات پدید آورند،
آنهایی که برنامه‌ریزی و هدایت موثر امکانات اندیشیده و نظام‌مند هستند، آنها که تمایل دارند با ایجاد فضایی بشاش و دل‌نشین، از وقت و انرژی انسان‌ها با روحیه‌ای بسیار مطلوب و ثمربخش بهره‌گرفته شوند،
آنانی که ذوق هنری داشته و نیز تمایلات فنی در طراحی و ساخت و ساز امکانات، تجهیزات و نظام‌ها را دارند،
کسانی که علایقی در خلق و بروز ابتکار در حوزه‌های کاربردی دارند،
آنهایی که به ایجاد امنیت می‌اندیشند و راهکار برای مقابله با ریسک‌های گوناگون را دوست دارند،
آنها که ریاضی را دوست دارند، با فن و حرفه اجین‌اند، کامپیوتر را بخشی از زندگی روزمره خود می‌دانند، با انسان‌ها رابطه‌های دوستانه می‌توانند برقرار کنند، ابعاد مدیریتی را دوست دارند، اهل نوآوری و ارایه اندیشه‌های جدید هستند.

وظایف مهندس صنایع

تحلیل و بررسی سیستم های موجود، بازنگری جدول زمانبندی تولید، مشخصات فنی، جریان کار تولید و سایر اطلاعات برای درک روش ها و فعالیت های بخش تولید یا خدمات

سنجش چگونگی تولید محصولات یا ارائه خدمات با حداکثر کارآیی

توسعه سیستم های کنترل مدیریت برای برنامه ریزی مالی و تحلیل هزینه ها به شکل موثرتر

پیاده سازی روش های کنترل کیفیت برای حل مشکلات تولید و کاهش هزینه ها

همکاری با مشتریان و مدیریت برای توسعه استانداردهای طراحی و تولید

طراحی سیستم های کنترلی برای هماهنگی فعالیت ها و برنامه ریزی تولید برای اطمینان از کیفیت مناسب محصولات

آموزش مدیران، سرپرستان و کارگران در صورت نیاز

رعایت کلیه اصول ایمنی در کار

مهندس صنایع در بازارکار کشور به صورت ها و عناوین شغلی مختلفی مطرح است:

برنامه ریزی استراتژیک و عملیاتی سازمان
مدیریت تولید
مدیریت مهندسی
مدیریت پروژه
مهندسی لجستیک
سیستمهای تولیدی
مهندسی سیستمهای کیفیت
مهندسی سیستمهای اطلاعاتی
مهندسی مالی
مهندسی ارزش
مهندسی سیستمهای بهره وری
طراحی فرایندها و ساختارهای سازمانی

ردیف نام دانشگاه کاردانی کارشناسی ارشد دکترا
۱ آزاد- ایلام
۲ آزاد- تهران
۳ آزاد- خرم آباد
۴ آزاد- سیرجان
۵ آزاد- شیراز
۶ آزاد- قزوین
۷ آزاد- گچساران
۸ آزاد- مسجد سلیمان
۹ آزاد- نجف آباد
۱۰ آزاد- نراق
۱۱ آزاد- کرج
۱۲ آزاد- کرمان
۱۳ آزاد- کرمانشاه
۱۴ آزاد-ابهر
۱۵ آزاد-اراک
۱۶ آزاد-زاهدان
۱۷ الزهرا تهران
۱۸ بندرعباس
۱۹ بوعلی سینا همدان
۲۰ تبریز
۲۱ تهران
۲۲ حفاظت وزارت کار
۲۳ دانشکده حفاظت وبهداشت کار
۲۴ سنندج
۲۵ صنعتی اصفهان
۲۶ صنعتی امیرکبیر
۲۷ صنعتی خواجه نصیر
۲۸ صنعتی شریف
۲۹ یزد

گرایش‌ تولید صنعتی

‌عبارتست از فن به کار گیری مهارتهای تکنیکی اقتصادی و استفاده موثر و نظام یافته از نیروی انسانی ، زمان ، ماشین آلات و تجهیزات ، سرمایه ، ساختمان و مواد به منظور تولید کالا با کیفیت مطلوب . که این دوره به منظور تربیت کارشناسانی تدوین شده است که بتوانند به تجزیه و تحلیل و حل مسائل برنامه ریزی و کنترل تولید ، افزایش کارایی تولید و طرح ریزی واحدهای تولیدی بپردازند . دانشجویان این رشته بعد از فارغ التحصیل شدن از توانایی های زیر بهره مند خواهند شد : تامین مواد اولیه و نیمه ساخته مورد نیاز با قیمت اقتصادی و کیفیت مطلوب بهره گیری از فضا، ماشن آلات، تجهیزات، نیروی انسانی و زمان برنامه ریزی صحیح تولید با توجه به تقاضای بازار، امکانات تولیدی، هزینه و زمان کنترل آماری کیفیت محصولات حین ساخت و پس از آن افزایش کارایی تولید و پایین آوردن قیمت تمام شده ی محصول فارغ التحصیلان این رشته در بخشهای مهندسی تولید ، مهندسی صنایع ، برنامه ریزی و کنترل تولید ، طرح و توسعه کارخانجات و موسسات تولیدی و نیز واحدهای ستاد طرح و برنــامه و بهره برداری در وزارتخانه مربوط ( وزارت صنایع ) می توانند به کار بپردازند. گسترش سریع این گرایش و کارایی بسیار بالای آن بازار کار بسیار خوبی را برای آن فراهم کرده است و فارغ التحصیلان آن نسبتا به سایرین از امتیازات بیشتری برخوردارند .

گرایش‌ برنامه‌ریزی‌ و تحلیل‌ سیستم‌ها

گرایش‌ برنامه‌ریزی‌ و تحلیل‌ سیستم‌ها تا حدودی‌ جنبه‌ نرم‌افزاری‌ دارد و بیشتر به‌ ارائه‌ راهکار سیستماتیک‌ می‌پردازد. در واقع‌ هدف‌ این‌ گرایش‌ تربیت‌ کارشناسانی‌ است‌ که‌ بتوانند با بهره‌گیری‌ از روش‌های‌ جدید و سیستماتیک‌ و مدل‌های‌ ریاضی‌ مسائل‌ واحدهای‌ صنعتی‌ بزرگ‌ را تجزیه‌ و تحلیل‌ نموده‌ و بیشترین‌ رهنمودها را برای‌ استفاده‌ از منابع‌ موجود در عملکرد اجزاء تشکیل‌ سیستم‌ ارائه‌ بدهند. مشاغلی که فارغ التحصیلان این دوره می توانند احراز کنند عبارتند از : واحد طرح و برنامه ریزی موسسات تولیدی ، وزارتخانه­ها و موسسات دولتی و خدماتی و برنامه ریزی .

گرایش‌ تکنولوژی‌ صنعتی‌

گرایش‌ تکنولوژی‌ صنعتی‌ نسبت‌ به‌ گرایش‌های‌ تولید صنعتی‌ و تحلیل‌ سیستم‌ها فنی‌تر بوده‌ و به‌ مهندسی‌ مکانیک‌ نزدیک‌تر می‌باشد. هدف‌ این‌ گرایش‌ تربیت‌ تکنولوژیست‌های‌ کارخانه‌ است‌. این گرایش بیانگر تکنولوژی و روشهای ساخت قطعات صنعتی و شناسایی خطوط گوناگون تولیدی و مهارت در بهره گیری موثر از اجزای متشکله یک واحد تولیدی ( انسان ، ابزار ، ماشین آلات ، ساختمان و تاسیسات ) به منظور حصول حداکثر کیفیت در کسب محصولات است .

گرایش‌ ایمنی‌صنعتی

گرایش‌ ایمنی‌ صنعتی‌ به‌ مسائل‌ مشکل‌ساز در صنعت‌ از لحاظ‌ ایمنی‌ می‌پردازد؛ یعنی تلاش می‌کند تا با اجرای دستورالعمل‌ها از خطرات احتمالی جلوگیری کند و در صورت بروز مشکل یا خطری، راهی برای رفع آن پیدا نماید. از جمله‌ این‌ مسائل‌ می‌توان‌ به‌ کوره‌ها یا آلودگی‌ هوا اشاره‌ نمود. این گرایش به منظور تربیت کارشناسانی است که بتوانند احساس امنیت از لحاظ روانی و جسمی برای نیروی انسانی که مهمترین عامل برای اهداف بلند مدت مدیریت هستند را پیاده کنند . قابلیتهای تخصصی که فارغ التحصیلان در این گرایش پیدا می کنند عبارتند از : ارگونومی و کاربرد آن در صنعت و طراحی وسائل ، ایجاد محیط استاندارد مورد نیاز برای نیروی انسانی با ایجاد شرایط مطلوب از لحاظ روشنایی ، تهویه ، دما ، اصولت و … ، جلوگیری از آتش سوزی و مبارزه با حریق ، پوشش وسائل و ادوات الکتریکی ، بهداشت آب آشامیدنی ، ایجاد وسائل ایمنی و محافظت فردی ، کمکهای اولیه ، ایجاد امکانات رفاهی و امکانات زیست محیطی و غیره .

واحدهای درسی این مجموعه ۱۴۰ واحد به شرح زیر میباشد:

دروس عمومی ۲۰واحد

دروس پایه ۲۸ واحد

دروس اصلی ۶۳ واحد

دروس تخصصی ۲۱ واحد

دروس اختیاری ۸ واحد

ردیف نام درس
۱ آزمایشگاه آمار و احتمالات مهندسی
۲ آزمایشگاه شیمی عمومی
۳ آمار مهندسی
۴ ارزیابی کار و زمان
۵ اصول حسابداری و هزینه یابی
۶ اصول شبیه سازی
۷ اصول مدیریت و تئوری سازمانی
۸ اقتصاد عمومی ۱
۹ اقتصاد عمومی ۲
۱۰ ایمنی بالابرها
۱۱ ایمنی در ساختمان و معدن
۱۲ برنامه ریزی تولید
۱۳ برنامه ریزی و نگهداری تعمیرات
۱۴ برنامه نویسی کامپیوتر
۱۵ بیماری های شغلی و اورژانس های طب کار
۱۶ پروژه طراحی ایجاد صنایع
۱۷ تئوری احتمالات
۱۸ تحقیق در عملیات
۱۹ تحلیل سیستم ها
۲۰ روانشناسی صنعتی
۲۱ روش های تولید
۲۲ ریاضیات عمومی ۱
۲۳ ریاضیات عمومی ۲
۲۴ زبان تخصصی
۲۵ طراحی سیستم های اطلاعاتی و کنترل مدیریت
۲۶ طراحی قالب
۲۷ علم مواد
۲۸ عملیات حرارتی
۲۹ عوامل فیزیکی محیط
۳۰ فیزیک عمومی ۱
۳۱ فیزیک عمومی ۲
۳۲ قید و بندها
۳۳ مبانی مهندسی برق و آزمایشگاه
۳۴ محاسبات عددی
۳۵ معادلات دیفرانسیل
۳۶ مقاومت مصالح
۳۷ مهندسی فاکتوهای انسانی
۳۸ مونتاژ مکانیکی
۳۹ نقشه کشی صنعتی ۱ و ۲
۴۰ کاربرد کامپیوتر
۴۱ کاربرد کامپیوتر در مهندسی صنایع
۴۲ کنترل عددی

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ تولید صنعتی‌

زبان‌ تخصصی‌، پروژه‌ طراحی‌ ایجاد صنایع‌، مهندسی‌ فاکتورهای‌ انسانی‌، برنامه‌ریزی‌ تولید، برنامه‌ریزی‌ و کنترل‌ تولید و موجودی‌ها ، کاربرد کامپیوتر در مهندسی‌ صنایع‌، برنامه‌ریزی‌ نگهداری‌ و تعمیرات‌، اصول‌ مدیریت‌ و تئوری‌ سازمان‌، پروژه‌، کارآموزی‌.

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ برنامه‌ریزی‌ و تحلیل‌ سیستم‌‌ها

زبان‌ تخصصی‌، برنامه‌ریزی‌ حمل‌ و نقل‌، اصول‌ شبیه‌سازی‌، تحلیل‌ سیستم‌ها، کاربرد کامپیوتر در مهندسی‌ صنایع‌، پروژه‌ پایانی‌، اصول‌ مدیریت‌ و تئوری‌ سازمان‌، کارآموزی‌، سیستم‌های‌ اطلاعاتی‌ و کنترل‌ مدیریت‌ .

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ تکنولوژی‌ صنعتی‌
ماشین‌های‌ افزار ، قید و بندها (جیک‌ و فیکسچر)، طراحی‌ قالب‌ ، کنترل‌ عددی‌، مونتاژ مکانیکی‌، عملیات‌ حرارتی‌، زبان‌ تخصصی‌، پروژه‌.

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ ایمنی‌

ایمنی‌ در برق‌، اعلام‌ و اطفاء حریق‌، دیگ‌ها و ظروف‌ تحت‌ فشار، عوامل‌ شیمیایی‌ محیط‌ کار، عوامل فیزیکی محیط کار، حفاظت‌ صنعتی‌ (ایمنی‌ صنعتی‌)، مهندسی‌ احتراق‌، گازرسانی‌.

به دلیل گستردگی حوزه کاری مهندسی صنایع، امکان کار در همه مراکز و کارخانجات صنعتی، تولیدی و خدماتی برای مهندسان صنایع وجود دارد. به عبارتی مهندسی صنایع در حرفه‌ها و مشاغلی مانند بانکداری، خدمات مشاوره‌ای، صنعت بیمه، شرکتهای هواپیمایی، کشتیرانی، بیمارستانها، کارخانجات، کشت و صنعت، خدمات شهری، استادیوم های ورزشی و یا هر مکان دیگری که نیاز به برنامه‌ریزی، هدایت، مدیریت و ارتقا بهره‌وری دارد، کاربرد دارد. به علت شباهت زیاد این شغل با مدیریت صنعتی، بسیاری از مهندسان صنایع در حوزه های مدیریتی فعالیت می کنند.

درآمد و حقوق مهندس صنایع:

با توجه به گستردگی بازارکار مهندسی صنایع و امکان فعالیت آنها در حوزه های مختلف، مهندسان صنایع درآمدهای متفاوتی دارند. مهندس صنایعی که در بخش دولتی فعالیت می کند، با توجه به قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کند. در بخش خصوصی به معیارهای تخصص، دانش و تجربه فرد بیشتر توجه شده و بر اساس آنها میزان حقوق او تعیین می شود.

در جدیدترین پژوهش صورت گرفته در اواخر سال ۱۳۹۲ توسط تعدادی از متخصصان شغلی کشور، گروه های مختلف شغلی از نظر درآمدی مورد بررسی قرار گرفته اند. بر این اساس متوسط حقوق و درآمد مهندسان صنایع در سمت های مختلف شغلی و در رده های مختلف سازمانی (کارشناس، سرپرست و مدیر) استخراج شده است. برخی از سمت هایی که در این پژوهش در نظر گرفته شده اند شامل کارشناس فنی، برنامه ریز،کارشناس کنترل پروژه، کارشناس تضمین کیفیت، مهندس صنایع، سرپرست کنترل پروژه، سرپرست برنامه ریزی، مدیر پروژه، مدیر کارخانه و … می باشند که یک مهندس صنایع می تواند در هر یک از آنها استخدام شده و فعالیت نماید.

برای مهندس صنایع در هر سمت و در هر رده سازمانی حداقل درآمد، حداکثر درآمد و متوسط درآمد ماهیانه ذکر شده است. به عنوان مثال مهندس صنایعی که در سمت کارشناس پروژه در رده کارشناسی کار می کند، در اواخر سال ۱۳۹۲، حداقل درآمد ۷۵۰۰۰۰ تومان، حداکثر درآمد ۲۲۰۰۰۰۰ تومان و متوسط درآمد ماهیانه ۱۲۰۰۰۰۰ تومان را داشته است.