- ریاضی و فیزیک
مهندسی پلیمر
مهندسی پلیمر (به انگلیسی: Polymer engineering) نسبت به رشتههای مهندسی دیگر تقریبا جوان است و شکوفایی آن از زمان جنگ جهانی دوم آغاز شده است. اما به دلیل کاربرد روزافزون پلیمر در صنایع مختلف، این رشته به سرعت رشد کرده و امروزه جزو یکی از رشتههای مهم کشورهای صنعتی پیشرفته میباشد.
هدف رشته مهندسی صنایع پلیمر تولید کلیه محصولات پلیمری از قبیل لاستیک، پلاستیک، الاستومر، چسبها، رزین و سایر مواد مورد نیاز صنعت است. برای مثال طراحی و تولید تایر ماشین در صنایع لاستیک، لولههای پلیاتیلن در صنایع پلاستیک و انواع الیاف شیشه فایبرگلاس ها در کامپوزیت به یاری متخصصان مهندسی صنایع پلیمر انجام میگیرد یا حتی در این رشته شکلدهی رزینها نیز مطرح است که برای مثال میتوان به ساخت ملامین اشاره کرد.حتی کیسههای پلاستیکی و روکش ظروف نچسب ( تفلون ) از مواد پلیمری میباشند. در واقع در رشته مهندسی صنایع پلیمر هر آنچه که به این مواد بر میگردد، مورد مطالعه و بررسی قرار میگیرد. البته پلیمرها فقط کاربرد صنعتی ندارند بلکه کاربرد پزشکی نیز دارند. مثلا اگر کشکک زانوی یک نفر آسیب ببیند و ترمیم آن امکانپذیر نباشد، شبیه به همان کشکک زانو را با مواد پلیمری درست میکنند و بر روی زانو قرار میدهند و یا دندان مصنوعی و لنزهای چشمی همه از مواد پلیمری ساخته میشوند که به این مواد پلیمری «پلیمرهای زیستی» میگویند.
در کل میتوان گفت که مهندس صنایع پلیمر به شناخت، طراحی، فرمولاسیون، آنالیز و بررسی خواص فیزیکی و مکانیکی سه ماده عمده لاستیک، پلاستیک و کامپوزیت می پردازد. فعالیتهای عمده این حوزه براساس فرایندهای اختلاط، آمیزهسازی، اصلاح سازی، آلیاژسازی، شکل دهی پلیمرها و نهایتاً ساخت محصولات پلیمری از پلیمرهای مصنوعی و طبیعی میباشد.
حوزه کاری مهندس پلیمر با گرایش پلیمریزاسیون با انواع کاتالیستهای پلیمریزاسیون و بررسیهای سینیتیکی و ترمودینامیکی واکنشهای پلیمریزاسیون و همچنین توسعه فنآوری تولید پلیمرها در مقیاس نیمهصنعتی، با استفاده از روشهای مدلسازی، شبیهسازی و طراحی فرایندهای پلیمر شدن و سایر فرایندهای مرتبط سر و کار دارد.
مهندس پلیمر که در زمینه نانوفناوری یا نانو پلیمر تخصص دارد، در همه زمینه های پلیمر که با فناوری نانو در ارتباط است، فعالیت می کند.از این زمینه ها می توان به نانو کامپوزیتها، نانو روکشها، نانو الیاف پلیمری،نانو کاتالیزورها، نانو گویچههای پلیمری و نانو امولسیونهای پلیمری اشاره کرد.
گرایش صنایع پلیمر
هدف رشته مهندسی صنایع پلیمر تولید کلیه محصولات پلیمری از قبیل لاستیک، پلاستیک، الاستومر، رزین و سایر مواد مورد نیاز صنعت است. پلیمرها کاربرد پزشکی نیز دارند. مثلاً دندان مصنوعی و لنزهای چشمی همه از مواد پلیمری ساخته میشوند. در کل میتوان گفت که مهندسی صنایع پلیمر شناخت، طراحی، فرمولاسیون، آنالیز و بررسی خواص فیزیکی و مکانیکی سه ماده عمده لاستیک، پلاستیک و کامپوزیت است.
درسهای این رشته در طول تحصیل
دروس مشترک در گرایشهای مختلف مهندسی پلیمر
ریاضیات عمومی، فیزیک عمومی، شیمی عمومی، برنامهنویسی کامپیوتر، کارگاه عمومی، شیمی آلی، مبانی مهندسی برق، موازنه انرژی و مواد، ترمودینامیک مهندسی، شیمی پلیمریزاسیون، انتقال حرارت، مکانیک سیالات، انتقال جرم، عملیات واحد، کنترل فرآیندها، اقتصاد و طرح مهندسی، نقشهکشی صنعتی، استاتیک و مقاومت مصالح، ترمودینامیک مهندسی، مکانیک سیالات، انتقال حرارت، موازنه انرژی و مواد، عملیات واحد، سینتیک و طرح راکتور، کنترل فرایندها، شیمی فیزیک، انتقال جرم، ریاضیات مهندسی، روشهای اندازهگیری کمیتهای مهندسی، شیمی فیزیک پلیمرها، شیمی سینتیک پلیمریزاسیون، وسائل اندازهگیری مشخصات مولکولی پلیمرها، روشهای اندازهگیری مشخصات پلیمرها، مهندسی و کارگاه پلاستیک، رئولوژی پلیمرها، اصول مهندسی پلیمریزاسیون، خواص فیزیکی و مکانیکی پلیمرها، تکنولوژی و خواص فیزیکی الیاف، مهندسی و کارگاه الاستومر، تکنولوژی و کارگاه کامپوزیتها، خواص و کاربرد پلیمرهای طبیعی.
دروس تخصصی گرایش صنایع پلیمر
رئولوژی پلیمرها، مهندسی الاستومر، مهندسی پلاستیک، تکنولوژی کامپوزیتها، تکنولوژی و خواص فیزیکی الیاف. (بسیاری از درسهای این گرایش همراه با آزمایشگاه است.)
گرایش تکنولوژی و علوم رنگ
امروزه ۴ الی ۵% از در آمد ناخالص دولتها صرف خوردگی فلزات میشود. البته در ایران هنوز آماری در این مورد ارائه نشده است، اما “کمیته تحقیقات رنگ و خوردگی” که زیر نظر “شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران” دایر شده است، معتقد است که از دیر باز یکی از معضلات شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران، مشکلات ناشی از خوردگی مخازن و لولهها بوده است.بدون شک پاسخگوی این مشکل متخصصان رشته تکنولوژی و علوم رنگ هستند زیرا یک بخش مهم از دروس این رشته در مورد پوششدهی (یکی از راههای مبارزه با خوردگی) است. در کل دروس گرایش در دوره کارشناسی به دو بخش تقسیم میشود. یک بخش در مورد سنتز مواد رنگزا است که کاربرد آن در صنعت نساجی، چاپ و چرمسازی است و بخش دوم پوششدهی است که روی سطوح فلزی یا غیرفلزی مانند پلیمرها، چوب یا بتن استفاده میگردد.
دروس تخصصی گرایش تکنولوژی و علوم رنگ
مهندسی رزینهای صنعتی، تکنولوژی تولید رنگ، شیمی و تکنولوژی مواد رنگزا، کنترل رنگ، تکنولوژی جوهرهای چاپ. (بسیاری از درسهای این گرایش همراه با آزمایشگاه است.)
توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه:
از آنجا که مهندسی پلیمر و مهندسی شیمی ارتباط بسیار نزدیکی با هم دارند (به طوری که مهندسی پلیمر در گذشته یکی از گرایش های مهندسی شیمی لحاظ می شده است)، یک پلیمریست نمیتواند با شیمی بیگانه باشد. یعنی باید شیمی را بداند تا بتواند پلیمر را به درستی درک کند. همچنین رشته مهندسی پلیمر مثل همه رشتههای مهندسی نیاز به ریاضیات قوی دارد و بالاخره دانشجوی این رشته باید به زبان انگلیسی مسلط بوده و نحوه استفاده از رایانه را نیز بداند چون برای دسترسی به جدیدترین اطلاعات در رشته مهندسی پلیمر باید از شبکه اینترنت استفاده کرد. همچنین مهندس پلیمر باید از توانایی های جسمی لازم برای کار با تجهیزات آزمایشگاهی و کار در کارخانه و همچنین حس بینایی قوی برای تفکیک رنگ های مختلف نیز برخوردار باشند. توانایی کار تیمی، قدرت برقراری ارتباط مؤثر با دیگران، توانایی انتقال مفاهیم به دیگران (مثل کارگران کارخانه یا مدیران ارشد) نیز از دیگر توانمندی های لازم است برای اینکه شما یک مهندس پلیمر موفق شوید. یکی از مهم ترین مهارت های لازم برای مهندس پلیمر، تسلط داشتن بر نرم افزارهای تخصصی حوزه مهندسی پلیمر است. اگر به بررسی اجمالی آگهی های استخدامی مهندس پلیمر بپردازید، متوجه خواهید شد اکثر کارفرماها، شرکت ها و سازمان ها یکی از شرایط جذب مهندس پلیمر را تسلط بر نرم افزارهای مربوط به حوزه مهندسی پلیمر قرار داده اند.
۱ صنعتی امیرکبیر
۱ دانشگاه صنعتی قم
۱ دانشگاه تهران
۱ دانشگاه صنعتی سهند – تبریز
۱ دانشگاه گلستان – گرگان
۱ دانشگاه ارومیه
۱ دانشگاه یاسوج
۲ آزاد- جهرم
۳ آزاد- داراب
۴ آزاد- شهرضا
۵ آزاد- شیراز
۶ آزاد-ماهشهر
۷ آزاد- تهران
۱ آز انتقال حرارت
۲ آز عملیات واحد
۳ آز مبانی مهندسی برق ۱
۴ آز مکانیک سیالات
۵ آز کنترل فرآیندها
۶ آزمایشگاه شیمی رسینتیک پلیمریزاسیون
۷ آشنایی با کامپیوتر و انفورماتیک
۸ اخلاق و تربیت اسلامی ۱ و ۲
۹ استاتیک و مقاومت مصالح
۱۰ اقتصاد و طرح مهندسی
۱۱ انتقال جرم
۱۲ انتقال حرارت ۱
۱۳ انتقال حرارت ۲
۱۴ انقلاب اسلامی و ریشههای آن از قرن سیزدهم
۱۵ برنامهنویسی مدرن و مشابهسازی
۱۶ پروژه
۱۷ پروژه طراحی
۱۸ تاریخ اسلام
۱۹ تربیت بدنی ۲
۲۰ ترمودینامیک
۲۱ ترمودینامیک صنعتی
۲۲ تکنولوژی و فرآیندهای پلیمر
۲۳ خواص فیزیکی و مکانیکی پلیرمها
۲۴ خواص مواد
۲۵ رئولوژی پلیمرها ۲
۲۶ ریاضی عمومی ۱
۲۷ زبان خارجی ۱ (نظری و عملی)
۲۸ زبان خارجی ۲
۲۹ زیستشناسی
۳۰ سینتیک و طراحی راکتورهای پلیمریزاسیون
۳۱ سینتیک و طرح راکتور ۱
۳۲ شناسایی و تعیین مشخصات پلیمرها
۳۳ شیمی آلی ۱
۳۴ شیمی آلی ۲
۳۵ شیمی سینتیک پلیمریزاسیون
۳۶ شیمی عمومی
۳۷ شیمی فیزیک
۳۸ شیمی فیزیک پلیمرها
۳۹ طراحی برجها و مخازن
۴۰ طراحی دستگاههای تبادل حرارت
۴۱ عملیات واحد ۱
۴۲ عملیات واحد صنعتی
۴۳ فارسی ۱
۴۴ فارسی ۲
۴۵ فرآیندهای شکل دهی پلیمرها
۴۶ فیزیک الکتریسیته و مغناطیس
۴۷ مبانی مهندسی برق ۱
۴۸ متون اسلامی (آیات و احادیث)
۴۹ معارف اسلامی ۲
۵۰ موازنه انرژی و مواد
۵۱ مکانیک سیالات ۱
۵۲ نقشه کشی صنعتی
۵۳ کارآموزی
۵۴ کاربرد ریاضیات در مهندسی شیمی
۵۵ کنترل فرآیندها
اگر شما به مشاغل مهندسی علاقه مندید، در ریاضی و شیمی هم قوی می باشید و از کار کردن با مواد در سطح مولکول ها و اتم ها لذت می برید، شغل مهندسی پلیمر برای شما مناسب است.
مسئولیت ها و وظایف مهندس پلیمر
مهندس پلیمر وظایف متعددی بر عهده دارد اما مهمترین آنها که در صنایع مختلف مشترک می باشند عبارتند از :
طراحی فرمولاسیون انواع پلیمرها و تهیه دستورات لازم برای ساخت آنها
طراحی فرمولاسیون انواع رنگها (پوششهای پلیمری) و فرایند تولید آنها
طراحی فرمولاسیون انواع مرکب های چاپ
طراحی، تولید و تبدیل پلیمرها بر مبنای فناوری نانو
مهندسی تولید و نظارت بر کل فرآیند تولید رنگ و نیز کنترل کیفی محصولات تولیدی در کارخانجات تولید پوششهای پلیمری
طراحی انواع پوششهای پلیمری مصنوعی در صنایع مختلف از جمله : صنایع برق و الکترونیک، صنایع غذایی و کاغذسازی و … و نیز فرمولاسیون و ساخت انواع مرکبهای چاپ
طراحی واحدهای ساخت مواد پلیمری از جمله لاستیک، پلاستیک و کامپوزیت
طراحی فرمولاسیون انواع رزینهای صنعتی اعم از رزینهای آلکید، آمینو، فنولیک، اکریلیک، اپوکسی و …
طراحی واحدها و فرآیندهای ساخت رزینهای صنعتی و مهندسی تولید و کنترل کیفی آنها
کارشناسی تهیه پوششها و نظارت بر اجرای عملیات رنگآمیزی
بازرسی پیمانکاری های رنگآمیزی (عملیات آمادهسازی و اعمال مواد پوششی) در صنایع بزرگی همچون صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، برق، آب ، سازههای فلزی و بتونی، صنایع خودروسازی، لوازم خانگی و …
طراحی فرآیندهای رنگرزی انواع منسوجات بافته و نبافته، چرم و … ، نظارت بر عملیات رنگرزی و نیز کنترل کیفیت محصولات رنگرزی شده و …
امروزه بیش از ۵۰% قطعات خودروها از مواد پلیمری ساخته میشود. در صنایع برق، الکترونیک و مخابرات نیز پلیمرهای مصنوعی به عنوان عایقهای الکتریکی جایگاه بسیار مهمی دارند. در صنعت پوشاک نیز پلیمرها مؤثر هستند.
در صنایع حمل و نقل، صنایع نظامی، پزشکی، کشاورزی و بستهبندی کاربرد مواد پلیمری بسیار گسترده است. لذا فارغ التحصیلان گرایش های مختلف مهندسی پلیمر به خصوص صنایع پلیمر، پلیمریزاسیون و نانوپلیمر در تمامی حوزه های مذکور می توانند مشغول به کار شوند و با توجه به جدید بودن بسیاری از دستاوردهای این صنعت در دنیا و رقابت بسیار زیاد کشورها برای تولید محصولات جدید و با ارزش افزوده بالا، فرصت های نوآوری و خلاقیت برای شما به عنوان مهندس پلیمر در تمام صنایع فراوان است و میزان موفقیت شما تا حد زیادی بستگی به میزان علاقه مندی و پشتکار خودتان دارد.
همچنین شما به عنوان مهندس پلیمر میتوانید در کلیه صنایع بزرگ و کوچک تولید پلیمرها و همچنین در صنایع تبدیل پلیمر نظیر صنایع لاستیک، پلاستیک، الیاف مصنوعی، رزینسازی، کفشسازی، چسبسازی، کامپوزیتها و کاغذسازی مشغول به کار شوید و یا در مراکز تحقیقاتی پلیمرها در دانشگاههای کشور، تحقیق و تدریس کنید و یا اینکه در دفاتر مهندسین مشاور و واحدهای برنامهریزی صنایع تولید پلیمر و وزارتخانه و سازمان های دولتی مربوطه استخدام شوید.
درآمد و حقوق مهندس پلیمر:
در ایران آمار و ارقام دقیقی از میزان اشتغال و درآمد مهندسین پلیمر تا کنون منتشر نشده است اما بر اساس اخبار و اطلاعات برگرفته از صنعت پلیمر و همچنین گفتگو با صاحبنظران و متخصصین این حوزه، درآمد مهندس پلیمر به عوامل مختلفی برمی گردد که از آن جمله میزان دانش و تخصص او، میزان تجربه وی، توانایی مدیریت و کنترل پروژه و شخصیت و استعدادش می باشد که در نهایت میزان موفقیت او در استخدام، پیشرفت شغلی و دریافت حقوق و دستمزد را رقم می زند.
موقعیت شغلی در ایران
امروزه بیش از ۵۰% قطعات خودروها از مواد پلیمری ساخته میشود. در صنایع برق، الکترونیک و مخابرات نیز پلیمرهای مصنوعی به عنوان عایقهای الکتریکی جایگاه بسیار مهمی دارند. در صنعت پوشاک نیز پلیمرها موثر هستند. در صنایع حمل و نقل، صنایع نظامی، پزشکی، کشاورزی و بستهبندی کاربرد مواد پلیمری بسیار گسترده است. فارغالتحصیلان مهندسی پلیمر گرایش تکنولوژی و علوم رنگ نیز میتوانند در کارخانجات رنگسازی به تولید رنگینههای مصنوعی بپردازند. از سوی دیگر امروزه صنعت پوششدهی بسیار گسترش یافته است تا جایی که در کنار هر صنعت مادر حتماً یک صنعت پوششدهی حضوری فعال دارد؛ از دگمههای یک پیراهن و سگک کفش گرفته تا دستگیره درها، پوششهای صنعتی مثل ضد خوردگی و پوششهای تزئینی. در حال حاضر در بسیاری از شرکتها یک لیسانس شیمی کار یک مهندس پلیمر را انجام میدهد اما هر شرکتی که یک مهندسی پلیمر استخدام کرده تازه به کارآیی فارغالتحصیلان این رشته پی برده است.